การจัดการทรัพยากรเกลือสินเธาว์ของชุมชนบ่อเกลือจังหวัดน่าน

บทคัดย่อ

  การศึกษาการจัดการทรัพยากรเกลือสินเธาว์ของชุมชนบ่อเกลือจังหวัดน่าน มีวัตถุประสงค์ 2 ประการ ได้แก่ 1. ความสัมพันธ์ของชุมชนกับการผลิตเกลือสินเธาว์ และ 2. แนวทางการจัดการทรัพยากรร่วมเกลือสินเธาว์อย่างยั่งยืน โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ จากการสัมภาษณ์ การสนทนากลุ่ม และการสังเกตประชากรจาก 3 กลุ่ม 1. กลุ่มผู้นำชุมชน ปราชญ์ท้องถิ่น และประชาชนที่มีส่วนร่วม จำนวน 12 คน 2. กลุ่มผู้ผลิตเกลือสินเธาว์ จำนวน 24 คน และ 3. กลุ่มผู้เชี่ยวชาญด้านการจัดการทรัพยากรร่วม และวิเคราะห์ข้อมูลโดยแยกแบบสัมภาษณ์ของผู้ให้ข้อมูลแต่ละคน จัดหมวดหมู่ของข้อมูล โดยแยกแต่ละประเด็นคำถาม ผลการศึกษา พบว่า ความสัมพันธ์ของชุมชนกับบ่อเกลือ มีความสัมพันธ์จากอดีตสู่ปัจจุบันโดยบรรพบุรุษได้สร้างกิจกรรมอันเป็นเครื่องมือในการเชื่อมความสัมพันธ์คนในชุมชนเอาไว้ด้วยกัน โดยผ่านร่างทรง สิ่งศักดิ์สิทธิ์ และการไม่มีกฎ ระเบียบ หรือข้อตกลงร่วมกันในการที่จะดูทรัพยากรเกลือสินเธาว์ ซึ่งเป็นของ “หน้าหมู่” ก็จะทำให้ทรัพยากรนั้นหมดสิ้นลงได้ ดังนั้นการทำข้อตกลง สร้างกฎ กติการ่วมกันและผู้ใช้ทรัพยากรมีส่วนร่วมในการออกกฎ ระเบียบ ก็จะทำให้ทรัพยากรเกลือสินเธาว์ยังคงอยู่ชุมชนต่อไป
  ส่วนแนวทางการจัดการทรัพยากรร่วมเกลือสินเธาว์ให้เกิดความยั่งยืน ได้แก่ 1. ความชัดเจนของขอบเขตพื้นที่การใช้ และขอบเขตของผู้ที่ใช้บ่อน้ำเกลือสินเธาว์ 2. กติกาการใช้บ่อเกลือต้องสอดคล้องกับกติกาการดูแลบ่อเกลือด้วย 3. ทุกคนต้องมีสิทธิมีส่วนร่วมในการที่ปรับปรุงกฎ กติกา 4. มีการสอดส่องดูแล ทั้งทรัพยากรและผู้ใช้ทรัพยากร 5. ผู้กระทำผิดต้องถูกการลงโทษจากเบาไปหาหนัก 6. มีวิธีจัดการความขัดแย้งจากกรณีผู้ไม่ปฏิบัติตามกฎ กติกาของกลุ่ม อย่างง่ายและรวดเร็ว 7. รัฐต้องให้สิทธิ ผู้ใช้ทรัพยากรในการออกกฎ กติกา ในการใช้ทรัพยากร และ 8. กฎ กติกาของกลุ่มผู้ใช้ทรัพยากร ต้องสอดคล้องกับกฎ กติกาที่อยู่ ในระดับสูงขึ้นนั่นก็คือ ระเบียบของทางราชการหรือกฎหมาย