การศึกษาแนวทางการบริหารจัดการน้ำเพื่อความยั่งยืนของชุมชนตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ตำบลป่าตาล อำเภอขุนตาล จังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

การศึกษาแนวทางการบริหารจัดการน้ำเพื่อความยั่งยืนของชุมชนตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ตำบลป่าตาล อำเภอขุนตาล จังหวัดเชียงราย มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาบริบทและสภาพปัญหาในการบริหารจัดการน้ำของชุมชน และ 2) เพื่อพัฒนาแนวทางการบริหารจัดการน้ำของชุมชนภายใต้หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ตำบลป่าตาล อำเภอขุนตาล จังหวัดเชียงราย ผู้วิจัยได้ดำเนินการวิจัยโดยใช้หลักวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ทำการคัดเลือกผู้ให้ข้อมูลหลักในการศึกษาโดยใช้วิธีเลือกแบบเจาะจง (Purposive Sampling)
ซึ่งเป็นผู้ที่ได้รับผลกระทบและมีบทบาทในการบริหารจัดการน้ำภายในชุมชนตำบลป่าตาล โดยแบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มผู้นำที่เป็นทางการและตัวแทนของประชาชนในพื้นที่ และกลุ่มตัวแทนจากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นรวม 35 คน เครื่องมือที่ใช้ในการศึกษา ได้แก่ แบบสัมภาษณ์ แบบบันทึกการสนทนากลุ่ม แบบบันทึกประเด็นข้อตกลงการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำร่วมกันของชุมชน และการสังเกต จากนั้นจึงทำการสรุปและวิเคราะห์ข้อมูลเชิงเนื้อหาผ่านกระบวนการ เข้าใจ เข้าถึง พัฒนาตามแนวคิดศาสตร์พระราชา ผลการศึกษาพบว่า

1. บริบทและสภาพปัญหาในการบริหารจัดการน้ำของชุมชนในเขตพื้นที่ตำบลป่าตาล อำเภอขุนตาล จังหวัดเชียงราย ตำบลป่าตาลตั้งอยู่บริเวณทิศตะวันออกของจังหวัดเชียงราย มี 14 หมู่บ้าน ประชากรโดย
   ส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรมมีทรัพยากรน้ำที่สำคัญ ได้แก่ ป่าต้นน้ำดอยขุนตาล แม่น้ำอิง หนองน้ำสาธารณะรวมถึงระบบประปาประจำหมู่บ้าน แม้จะมีแหล่งทรัพยากรน้ำที่หลากหลายแต่ตำบลป่าตาลยังคงประสบปัญหาในการจัดการน้ำอยู่เป็นประจำ โดยสภาพปัญหาในการบริหารจัดการน้ำ ได้แก่ 1) ปัญหาน้ำแล้งและน้ำท่วมฉับพลันซึ่งมีสาเหตุจากพื้นที่ต้นน้ำเสื่อมโทรมอันเป็นผลจากการบุกรุกตัดไม้ทำลายป่า ขณะที่เมื่อถึงฤดูฝนผืนดินก็ไม่สามารถกักเก็บและชะลอน้ำนำมาซึ่งปัญหาน้ำท่วมฉับพลันและการพังทลายของหน้าดิน
   2) ปัญหาด้านการบริหารจัดการน้ำภายในชุมชนไม่ว่าจะเป็นปัญหาการบริหารจัดการประปาหมู่บ้าน ปัญหา
   การทิ้งน้ำเสียและสิ่งปฏิกูลลงในแหล่งน้ำสาธารณะที่เกิดจากกิจกรรมการใช้น้ำในบ้านเรือน และปัญหาการขาดจิตสำนึกและขาดการมีส่วนร่วมของประชาชนในการจัดการน้ำภายในชุมชน


2. แนวทางในการบริหารจัดการน้ำของชุมชนภายใต้หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ตำบลป่าตาล อำเภอขุนตาล จังหวัดเชียงราย ผลการวิจัยพบว่ามีการสร้างความรู้ความเข้าใจและสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์และการบริหารจัดการน้ำในชุมชนแก่ประชาชนรวมทั้งสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมของคนในชุมชนโดยกำหนดให้ปัญหาการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำของชุมชนเป็นประเด็นสาธารณะ (Public Issue) ผ่านการจัดทำเวทีประชาคมเพื่อให้ชุมชนและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียได้สะท้อนสถานการณ์ปัญหา ทำความเข้าใจและหาทางออกร่วมกันโดยมีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นร่วมบูรณาการ ผลจากการการจัดเวทีสาธารณะที่ประชุมมีมติใน
   การจัดทำ “ข้อตกลงความร่วมมือการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำร่วมกันของชุมชนตำบลป่าตาล อำเภอขุนตาล จังหวัดเชียงราย พ.ศ. 2566” ซึ่งมีลักษณะเป็นระเบียบหรือกฎเพื่อเป็นกรอบและแนวปฏิบัติในการจัดการน้ำร่วมกันของชุมชนอย่างมีประสิทธิภาพ เชื่อมโยงระหว่างครอบครัวและชุมชนในการสร้างความรู้รักสามัคคีแบ่งปันความรับผิดชอบต่อสังคมอันเป็นการสร้างความเข้มแข็งและส่งเสริมให้ชุมชนสามารถพึ่งตนเองตามแนวทางหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงในการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำร่วมกันของชุมชนอย่างยั่งยืน