รูปแบบการมีส่วนร่วมของชุมชนในการบริหารจัดการพิพิธภัณฑ์มรดกพื้นบ้านประแส ของโรงเรียนชุมชนวัดตะเคียนงาม สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาระยองเขต 2

บทคัดย่อ

          การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ดังนี้ 1) เพื่อศึกษาความต้องการการมีส่วนร่วมในการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น 2) ศึกษารูปแบบการมีส่วนร่วมของชุมชนสู่บริหารจัดการพิพิธภัณฑ์มรดกพื้นบ้านประแส และ3) ศึกษากระบวนการบริหารจัดการพิพิธภัณฑ์มรดกพื้นบ้านประแสของโรงเรียนชุมชนวัดตะเคียนงาม สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาระยองเขต 2

          การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยแบบผสมผสาน ระหว่างวิธีการวิจัยเชิงปริมาณ และวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ในรูปกรณีศึกษา ใช้กระบวนการวิจัยปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม โดยมีกลุ่มตัวอย่างแบ่งเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มที่ 1 กลุ่มตัวอย่างเชิงปริมาณ ได้แก่ ประชาชน จำนวน 180,420 คนได้กลุ่มตัวอย่างโดยใช้ตารางสำเร็จรูปของ เครจซี่และมอร์แกน โดยการสุ่มแบบแบ่งชั้น จำนวน 384 คน กลุ่มที่ 2 กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัยเชิงคุณภาพ ผู้ให้ข้อมูลหลัก ประกอบด้วยผู้บริหารของพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นต้นแบบ 5 คน ผู้นำองค์กรทางวัฒนธรรมในจังหวัดระยองจำนวน 10 คน ผู้นำชุมชนในท้องถิ่นจำนวน 12 คน และคณะกรรมการโรงเรียนประกอบด้วยคณะกรรมการสถานศึกษา 15 คน ครู 25 คน เครือข่ายผู้ปกครอง 20 คน รวมทั้งสิ้น 60 คน สนามการวิจัยใช้โรงเรียนชุมชนวัดตะเคียนงาม เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บข้อมูลเป็นแบบสอบถามแบบประมาณค่า 5 ระดับที่ผู้วิจัยสร้างขึ้น จากนั้นนำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์ โดยใช้สถิติพื้นฐาน ค่าเฉลี่ย ร้อยละ ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน การเก็บข้อมูลเชิงคุณภาพ   ศึกษาพิพิธภัณฑ์ต้นแบบ ใช้แบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้างเชิงลึกรายบุคคล การประชุมระดมสมอง การสนทนากลุ่ม การทดลองจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น และเทคนิคการประชุมวิพากษ์แบบรวมพลังสร้างสรรค์ A-I-C

          ผลการวิจัยพบว่า

          1. ความต้องการการมีส่วนร่วมในการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นของประชาชน โดยภาพรวมอยู่ในระดับมากมีค่าเฉลี่ย (=4.53) และเมื่อพิจารณารายด้านทั้ง 5 ด้านจากมากไปหาน้อย พบว่า ด้านกระบวนการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น  ด้านการมีส่วนร่วมของชุมชน ด้านการจัดกิจกรรมส่งเสริมการเรียนรู้ ด้านกระบวนการบริหารจัดการพิพิธภัณฑ์ และด้านบทบาทหน้าที่ของพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น 2. รูปแบบการมีส่วนร่วมของชุมชนในการบริหารจัดการพิพิธภัณฑ์มรดกพื้นบ้านประแส ประกอบด้วยองค์ประกอบ 5 ด้านคือ 1)ด้านกระบวนการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น 2) ด้านการมีส่วนร่วมของชุมชน 3) ด้านการจัดกิจกรรมส่งเสริมการเรียนรู้ 4) ด้านกระบวนการบริหารจัดการพิพิธภัณฑ์ และ 5) ด้านบทบาทหน้าที่ของพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นโดยผ่านขั้นตอนการดำเนินงาน 1) การศึกษาความต้องการการมีส่วนร่วมในการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น 2)การศึกษาพิพิธภัณฑ์ต้นแบบ 3) ศึกษาแนวคิดจากผู้นำองค์กรทางวัฒนธรรมผู้นำท้องถิ่นและชุมชน 4) การทดลองจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น และ 5) การวิพากษ์รูปแบบการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น และ 3. กระบวนการบริหารจัดการพิพิธภัณฑ์มรดกพื้นบ้านประแส ประกอบด้วยกิจกรรม 10 องค์ประกอบ คือ 1) การวางแผนกลยุทธ์ 2) การจัดโครงสร้างองค์กร 3) การจัดทำฐานข้อมูลในท้องถิ่น 4) การจัดทำทะเบียน จัดหมวดหมู่วัตถุและการจัดแสดง 5) อาคารสถานที่ 6) บุคลากร 7) งบประมาณ 8) การให้บริการและประชาสัมพันธ์ 9) การสร้างภาพลักษณ์ที่ดี 10) การสร้างเครือข่าย โดยทุกกระบวนการผ่านการทดลองจัดตั้งพิพิธภัณฑ์มรดกพื้นบ้านประแสของโรงเรียนชุมชนวัดตะเคียนงาม สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาระยองเขต 2 เพื่อร่วมกันอนุรักษ์วัฒนธรรมท้องถิ่นผ่านกระบวนการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนต่อไป