การร่วมสร้างต้นแบบศูนย์ฟื้นฟูสภาพทางสังคมช่วยเหลือผู้เสพและผู้ติดสารเสพติด อำเภอบ้านฝาง จังหวัดขอนแก่น

บทคัดย่อ

         การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการร่วมสร้างต้นแบบและเพื่อวิเคราะห์ปัจจัยที่ส่งผลต่อความสำเร็จและอุปสรรคในการดำเนินงานศูนย์ฟื้นฟูสภาพทางสังคมช่วยเหลือผู้เสพและผู้ติดสารเสพติดในอำเภอบ้านฝาง จังหวัดขอนแก่น ใช้วิธีวิจัยเชิงคุณภาพ เก็บข้อมูลโดยการสัมภาษณ์เชิงลึก การสนทนากลุ่ม และการสังเกตอย่างมีส่วนร่วมกับผู้ให้ข้อมูลหลัก รวมจำนวน 46 คน ประกอบด้วย ผู้นำชุมชน จำนวน 8 คน เจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครอง จำนวน 10 คน อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน จำนวน 25 คน และพยาบาลวิชาชีพ จำนวน 3 คน ส่วนผู้เสพและผู้ติดสารเสพติดที่เข้าร่วมโครงการมีจำนวน 50 คน วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เนื้อหาและการตรวจสอบข้อมูลแบบสามเส้า ผลการวิจัยพบว่า กระบวนการร่วมสร้างต้นแบบศูนย์ฟื้นฟูฯ ประกอบด้วย 5 ขั้นตอนหลัก ได้แก่ 1) การสร้างความตระหนักร่วมกันในระดับอำเภอ โดยการจัดประชุมผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทุกภาคส่วน 2) การค้นหาพื้นที่อาสาเป็นพื้นที่เป้าหมาย ด้วยการคัดเลือกชุมชนที่มีความพร้อมและสมัครใจ 3) การทำประชาคมสร้างการมีส่วนร่วม เพื่อรับฟังความคิดเห็นและข้อเสนอแนะจากประชาชน 4) การสร้างศักยภาพของชุมชน ผ่านการอบรมให้ความรู้แก่แกนนำชุมชนและอาสาสมัคร และ     5) การบำบัด การเสริมพลัง และการติดตามต่อเนื่อง โดยทีมสหวิชาชีพและเครือข่ายชุมชน
         ผลการดำเนินงาน พบว่า ผู้เข้าร่วมโครงการ 50 คน สามารถหยุดเสพได้ต่อเนื่อง 3 เดือน จำนวน 45 คน คิดเป็นร้อยละ 90 โดยใช้เกณฑ์การประเมินจากผลการตรวจปัสสาวะหาสารเสพติดเป็นลบติดต่อกัน 16 ครั้ง ปัจจัยแห่งความสำเร็จที่สำคัญ คือ การมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนในชุมชน การสร้างความตระหนักร่วมกัน และการพัฒนาศักยภาพของชุมชนอย่างต่อเนื่อง นอกจากนี้ ยังพบว่าการดำเนินงานส่งผลให้เกิด    การลดการตีตราผู้ใช้สารเสพติดในชุมชน และการสร้างเครือข่ายสนับสนุนทางสังคมที่เข้มแข็ง การวิจัยนี้นำเสนอแนวทางการพัฒนาศูนย์ฟื้นฟูสภาพทางสังคมช่วยเหลือผู้เสพและผู้ติดสารเสพติดที่สามารถนำไปประยุกต์ใช้ในบริบทที่คล้ายคลึงกันได้ โดยเน้นการมีส่วนร่วมของชุมชนและการบูรณาการความร่วมมือจากทุกภาคส่วน