วิเคราะห์เปรียบเทียบร่างพระราชบัญญัติภาพยนตร์ฉบับใหม่: ศึกษากรณีพรรคก้าวไกล-ประชาชน และคณะรัฐมนตรี

บทคัดย่อ

        การพิจารณาร่างกฎหมายภาพยนตร์ฉบับใหม่โดยสภาผู้แทนราษฎรที่คาดว่าจะมีขึ้นใน พ.ศ.2568-2569 จะเป็นจุดเปลี่ยนครั้งสำคัญของสังคมไทย บทความนี้มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อวิเคราะห์เปรียบเทียบร่างพระราชบัญญัติภาพยนตร์ฉบับใหม่ของพรรคก้าวไกล-ประชาชน และร่างฯ ของคณะรัฐมนตรี (พรรคเพื่อไทย) เพื่อประโยชน์ในการพิจารณาปรับปรุงกฎหมาย งานวิจัยนี้ใช้แนวทางการวิเคราะห์นโยบาย และวิธีวิเคราะห์กฎหมายเปรียบเทียบ โดยเชื่อมโยงกับบริบทความท้าทายและแนวโน้มอุตสาหกรรมภาพยนตร์โลก ปัญหาและข้อเรียกร้องที่เกี่ยวกับอุตสาหกรรมภาพยนตร์ในประเทศไทย และนโยบายการหาเสียงของทั้งสองพรรค ทั้งนี้พบข้อวิเคราะห์เชิงนโยบาย 4 ประการได้แก่ 1) ทั้งสองร่างฯ มีจุดเน้นแตกต่างกัน โดยร่างฯ ของคณะรัฐมนตรีมีทัศนะต่อภาพยนตร์ในฐานะสินค้าสร้างรายได้ มุ่งเน้นส่งเสริมการแข่งขันระดับโลก ในขณะที่ร่างฯ ของพรรคประชาชนมีทัศนะต่อภาพยนตร์ในฐานะสื่อที่ประชาชนต้องเข้าถึงได้กว้างมากขึ้น ส่งเสริมบทบาทแรงงานสร้างสรรค์ 2) จุดเปลี่ยนสำคัญคือการกำกับดูแลภาพยนตร์ ในร่างฯ ของคณะรัฐมนตรีขยายไปถึงการควบคุมการฉายผ่านช่องทางเทคโนโลยีสารสนเทศ และใช้ระบบรับรองตนเอง ส่วนร่างฯ พรรคประชาชนยกเลิกการกำหนดประเภทภาพยนตร์ “ห้ามฉาย” 3) ไม่มีนโยบายแก้ไขปัญหาหลักของอุตสาหกรรมภาพยนตร์ไทย คือ ระบบตลาดกึ่งผูกขาด หรือ ลักษณะตลาดผู้ขายน้อยรายของระบบการจัดจำหน่ายและฉายภาพยนตร์ และ 4) ขาดตัวบทกฎหมายที่ชัดเจนในการหนุนเสริมสิทธิผู้ชม
       ทั้งนี้ 4 ข้อเสนอแนะสำคัญคือ 1) การพิจารณาร่างกฎหมายควรคำนึงถึงประโยชน์ของคนทุกกลุ่ม ทั้งผู้ผลิต ผู้ประกอบการรายย่อย และประชาชนคนดู 2) ต้องศึกษาวิจัยและมีนโยบายเร่งด่วนเพื่อรับมือกับภาวะการถาโถมของปัญญาประดิษฐ์ 3) ศึกษาโมเดลทางรอดของธุรกิจพื้นที่ฉายหนังอันหลากหลายในลักษณะ Film and culture space  และ 4) กรณีร่างฯ คณะรัฐมนตรี ควรศึกษาอย่างรอบคอบในกรณีข้อกฎหมายที่เข้าไปกำกับควบคุมการฉายภาพยนตร์ในช่องทางสื่อเทคโนโลยีสารสนเทศ ต้องหาจุดสมดุลยืดหยุ่นในการกำกับดูแลมากกว่าที่จะเข้าแทรกแซงเสรีภาพการสร้างสรรค์ศิลปะภาพยนตร์