เพศภาวะและเพศวิถีในเสภาเรื่อง ขุนช้างขุนแผน

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาเพศภาวะและเพศวิถีของตัวละครที่ปรากฏในเสภาขุนช้างขุนแผน ฉบับหอสมุดพระวชิรญาณ ซึ่งใช้กรอบแนวคิดเพศภาวะของ Jackson and Cook ประกอบกับแนวคิดเรื่องความเป็นชายและความเป็นหญิงของ Doyle และกรอบแนวคิดเพศวิถีของ Stephen Whitehead ผลการศึกษาพบว่าในด้านเพศภาวะ ตัวละครชายและตัวละครหญิงมีการแสดงออกที่สอดคล้องกับบริบททางสังคมในยุคนั้น ทำให้ตัวละครต้องมีความรู้ทางพุทธศาสนา การทำนายฝัน โหราศาสตร์ การสะเดาะเคราะห์ ไสยศาสตร์ และพิชัยสงคราม ขณะเดียวกันตัวละครชายต้องมีความสามารถด้านการรบผจญภัย บุคลิกภาพและความเป็นผู้นำ มีความยึดมั่นในศักดิ์ศรี มีความกล้าหาญ ความกตัญญู มีเหตุผล ยึดมั่นในหน้าที่การงาน มีคุณธรรม จริยธรรม สามารถดูแลและปกป้องผู้อื่นได้ ตลอดจนมีความหลงใหลในสตรีเพศ ส่วนความเป็นหญิงตัวละครต้องมีความรู้ด้านพุทธศาสนา สามารถอ่านเขียนหนังสือได้ ขณะเดียวกันตัวละครต้องมีความสามารถด้านการแกะสลัก การประกอบอาหาร การถักทอ และการบริหารจัดการกิจกรรมต่าง ๆ ภายในครัวเรือน ส่วนบุคลิกภาพตัวละครหญิงเชื่อในสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ให้ความสำคัญกับความสวยความงาม ห่วงใยสมาชิกในครอบครัว ปรารถนาดีต่อคนในบ้าน กตัญญูรู้คุณ เมตตาต่อผู้อื่น ตลอดจนเลื่อมใสในหลักธรรมทางพุทธศาสนา ส่วนเพศวิถีในเสภาขุนช้างขุนแผนพบว่าเกิดขึ้นจากจินตนาการทางเพศของตัวละคร ซึ่งเกิดจากการเห็นรูปร่างหน้าตาของเพศตรงข้าม ความเหงาเปล่าเปลี่ยว การได้ยินเสียง การได้ยินชื่อเสียงกิตติศัพท์ และการถูกไสยศาสตร์ ส่งผลให้ตัวละครต้องปลดปล่อยอารมณ์ทางเพศในลักษณะของการเกี้ยวพาราสี การนัดหมาย การสู่ขอ การละเมอ การไปเคหสถาน และการสัมผัส      โดยพื้นที่แสดงออกทางเพศสามารถปรากฏได้ทั้งในที่ลับตาคนและที่สาธารณะ หากแต่ในสถานที่สาธารณะ ดังนี้ คือ การละเล่น ไร่ฝ้าย กลางป่า ท่าน้ำ และบ้านเรือน