วิเคราะห์การใช้คำอุปมาเชิงภาษาศาสตร์ในพระสุตตันตปิฎก
คำสำคัญ:
คำอุปมา, ภาษาศาสตร์, พระสุตตันตปิฎกบทคัดย่อ
บทความฉบับนี้มีวัตถุประสงค์ คือ 1) เพื่อศึกษาการใช้คำเชื่อมในคำอุปมาเชิงภาษาศาสตร์ในพระสุตตันตปิฎก 2) เพื่อศึกษาวิเคราะห์กระบวนการเชื่อมโยงความหมายของคำอุปมาเชิงภาษาศาสตร์ในพระสุตตันตปิฎก และ 3) เพื่อศึกษาวิเคราะห์การเลือกใช้เครื่องมือสื่อสารในคำอุปมาเชิงภาษาศาสตร์ในพระสุตตันตปิฎก โดยมีวิธีดำเนินการวิจัยดังนี้ 1) รวมรวมเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง 2) คัดเลือกข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่าง 3) วิเคราะห์ข้อมูลด้วยกลวิธีทางภาษาศาสตร์ และการวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร ผลการวิจัยพบว่า คำเชื่อมในคำอุปมาเชิงภาษาศาสตร์ในพระสุตตันตปิฎก มี 9 ประเภท ตามความหมายคำศัพท์ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 ได้แก่คำว่า “เหมือน” “ดุจ” “เปรียบเหมือน...ฉันใด...ฉันนั้น” “เปรียบเหมือน...ฉันใด...ฉันนั้น” “เปรียบเหมือน” “เปรียบเหมือน...ฉันนั้นเหมือนกัน” “...แม้ฉันใด...ฉันนั้นเหมือนกัน” “...ฉันใด...ฉันนั้นเหมือนกัน” “ฉันใด...ฉันนั้น” ส่วนการวิเคราะห์กระบวนการเชื่อมโยงความหมายของคำอุปมาในพระสุตตันตปิฎกพบว่ามี 10 รูปแบบ ได้แก่ กระบวนการเชื่อมโยงความหมายโดยอาศัย ลักษณะ การตีความหมายของหลักธรรม สภาพ กระบวนการคิด ความสามารถ กรณีตัวอย่าง เรื่องย่อหรือเรื่องสั้น การกระทำ การถามตอบ และคุณสมบัติ เพื่อเชื่อมโยงความหมายต้นทางไปสู่ความหมายปลายทาง เป็นการเปรียบเทียบโดยอาศัยความโดดเด่นของสิ่งดังกล่าวมานั้นในเชิงเปรียบเทียบ ส่วนการเลือกใช้เครื่องมือสื่อสารในคำอุปมาในพระสุตตันตปิฎกพบว่ามี 14 ประเภท ได้แก่ ตะปู มะม่วง แก้วไพฑูรย์ นายช่าง คนเดินทางไกล ยกตัวอย่าง กรณีตัวอย่าง บุคคลตัวอย่าง ภาชนะ เกวียน ผ้า น้ำ ถุง และซากศพ ในการวิจัยครั้งนี้ การวิเคราะห์การเลือกใช้เครื่องมือสื่อสารในคำอุปมาในพระสุตตันตปิฎกอาศัยการอ้างอิงสภาพสังคม วิถีชีวิตและความเป็นอยู่ของผู้คนในสมัยพุทธกาลเป็นสำคัญ และอาศัยการตีความหมายในเชิงบริบททางสังคมวิทยาประกอบการเลือกใช้เครื่องมือสื่อสาร
เอกสารอ้างอิง
ชุมสาย สุวรรณชมภู. (2540). ภาษากับการสื่อสาร. กรุงเทพมหานคร: มหาวิทยาลัยศิลปากร.
พระครูสุภาจารนิวิฐ. (2556). ศึกษาการใช้สื่อธรรมชาติในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาเถรวาท. ใน วิทยานิพนธ์พุทธศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาพระพุทธศาสนา. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต). (2543). พจนากรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต). (2545). พุทธวิธีในการสอน. กรุงเทพมหานคร: มหาวิทยามหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระมนัส ธมฺมรโต. (2554). ศึกษาวิธีสร้างแรงจูงใจจากพุทธวิธีการสอน. ใน วิทยานิพนธ์พุทธศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาพระพุทธศาสนา. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระมหาภราดร ภูริสฺสโร. (2558). ศึกษาอุปลักษณ์เชิงมโนทัศน์ในพระสุตตันตปิฎก. ใน วิทยานิพนธ์พุทธศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาภาษาศาสตร์. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระมหาสมภูมิ จิณฺณธมฺโม. (2556). ศึกษาอวัจนภาษาที่ใช้ในการสื่อสารของพระพุทธเจ้าในพรสุตตันตปิฎก. ใน วิทยานิพนธ์พุทธศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาภาษาศาสตร์. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระมหาอรรถพงษ์ อตฺถญาโณ. (2562). วิเคราะห์อุปลักษณ์เกี่ยวกับเบญจขันธ์ในพระสุตตันตปิฎก. ใน วิทยานิพนธ์พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาภาษาศาสตร์. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2539). บทนำ พระวินัยปิฎก เล่ม 1. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2548). หลักสูตรพุทธศาสตรบัณฑิต พ.ศ. 2542. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
สิทธา พินิจภูวดล และคณะ. (2514). การเขียนและการพูด. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยรามคำแหง.
Ogden, C. K. & Richards, I. A. . (1972). The Meaning of Meaning: A Study of The Influence of Language upon Thought and of The Science of Symbolism. London: Routledge & Kegan Paul LTD.
