รูปแบบการใช้หลักพุทธธรรมพัฒนานวัตกรรม ประชาธิปไตยในสถานศึกษา
คำสำคัญ:
หลักพุทธธรรม, ธรรมาธิปไตย, นวัตกรรมประชาธิปไตยในสถานศึกษาบทคัดย่อ
บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของงานวิจัยแบบผสมระหว่างเชิงปริมาณและคุณภาพ (กึ่งทดลอง) มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสภาพการจัดกระบวนการประชาธิปไตยในห้องเรียนและในโรงเรียนระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน 2) วิเคราะห์หลักพุทธธรรมที่เกี่ยวข้องกับหลักการประชาธิปไตย และ 3) นำเสนอรูปแบบการนำหลักพุทธธรรมพัฒนานวัตกรรมประชาธิปไตย ในห้องเรียนระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน กลุ่มตัวอย่างคือ ผู้บริหารสถานศึกษา 9 แห่ง ในกรุงเทพมหานครและปริมณฑล นักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 โรงเรียนสาธิตแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ จำนวน 27 คน ศึกษาการจัดกิจกรรมของสถานศึกษา วิเคราะห์หลักพุทธธรรมเพื่อนำมาประยุกต์ใช้จัดกิจกรรมพัฒนาประชาธิปไตย โดยใช้แบบสอบถามและแบบสัมภาษณ์เก็บรวบรวมข้อมูล รวมทั้งสนทนากลุ่มผู้ทรงคุณวุฒิ ทั้งนี้ข้อมูลเชิงปริมาณผู้วิจัยใช้วิธีการแจกแจงความถี่ แล้วนำมาหาค่าร้อยละ/ค่าเฉลี่ย สำหรับข้อมูลเชิงคุณภาพ ใช้วิธีการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา ผลการศึกษาพบว่า กระบวนการของสถานศึกษาในส่วนกิจกรรมห้องเรียนประชาธิปไตยมีค่าเฉลี่ยมากที่สุด ( = 4.36 S.D. = 0.50) การวิเคราะห์หลักพุทธธรรมที่เกี่ยวข้องกับประชาธิปไตย พบว่า หลักอปริหานิยธรรม 7 มีการอ้างถึงมากที่สุด นักเรียนส่วนใหญ่คิดว่าทุกคนมีสิทธิเสรีภาพเท่ากัน (
= 4.55 S.D. = 0.51) ผู้ทรงคุณวุฒิได้ให้ความเห็นเพื่อเป็นแนวทางในการใช้หลักพุทธธรรมพัฒนานวัตกรรมประชาธิปไตยในห้องเรียนระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน ที่สำคัญได้แก่ 1) การพัฒนาประชาธิปไตยกับเยาวชนต้องทำให้อยู่ในวิถีชีวิต 2) สาราณียธรรม 6 คือหลักพุทธธรรมที่ควรใช้ควบคู่กับอปริหานิยธรรม 7 3) การพัฒนานวัตกรรมประชาธิปไตยในสถานศึกษาเป็นหน้าที่ของทุกคนในสถานศึกษา และ 4) เด็กรุ่นใหม่มีความพร้อมในการเรียนรู้และมีพฤติกรรมตามวิถีประชาธิปไตยมากขึ้น ซึ่งหากสถานศึกษาสามารถดำเนินการสิ่งเหล่านี้ได้โดยอาจเริ่มจากหน่วยเล็ก ๆ เช่น ในห้องเรียนก็จะเป็นอีกแนวทางหนึ่งที่จะเป็นนวัตกรรมเพื่อการพัฒนาประชาธิปไตยในสังคมไทยได้อย่างยั่งยืน
เอกสารอ้างอิง
เกชา ศักดิ์สมบูรณ์. (2550). ศึกษาระดับความคิดเห็นของกำนัน ผู้ใหญ่บ้านที่มีต่อการพัฒนาประชาธิปไตยในหมู่บ้านของอำเภอเมือง จังหวัดราชบุรี. ใน วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขารัฐศาสตร์. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
ชายแดน เดชาฤทธิ์ และอัญชลี ชยานุวัชร. (2561). การศึกษาประสบการณ์การทำผิดวินัยของนักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนต้น จังหวัดปทุมธานี. วารสารนวัตกรรมการเรียนรู้, 4(1), 1 - 20.
เชาวนะ ไตรมาศ. (2550). ข้อมูลพื้นฐาน 75 ปี ประชาธิปไตยไทย 2475 – 2550. กรุงเทพมหานคร: สุขุมและบุตร.
ธำรงศักดิ์ เพชรเลิศอนันต์. (2561). การปฏิวัติ - รัฐประหารในการเมืองไทยสมัยใหม่. กรุงเทพมหานคร: มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.
ปรมต วรรณบวร และคณะ. (2560). ความเป็นพลเมืองเพื่อการส่งเสริมประชาธิปไตยในท้องถิ่น. วารสาร มจร สังคมศาสตร์ปริทรรศน์, 6(2), 85-100.
ประยงค์ แสนบุราณ. (2557). หลักธรรมในการปกครองของพระพุทธศาสนา. มนุษยศาสตร์สังคมศาสตร์ มข, 31(3), 139-158.
พชร สมคำ และ ปิยะพงษ์ บุษบงก์. (2560). แนวทางการเสริมสร้างคุณลักษณะประชาธิปไตยของนักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายในเขตอำเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม. ใน การประชุมวิชาการ มหาวิทยาลัยมหาสารคามวิจัย ครั้งที่ 13.
พระเทพคุณาภรณ์ (โสภณ โสภณจิตฺโต). (2552). “อปริหานิยธรรม”, พุทธศาสนา และ ธรรมะ. เรียกใช้เมื่อ 18 เมษายน 2563 จาก https://palungjit.org/threads/ ۩۞۩-อปริหานิยธรรม-۩۞۩.171679/.
พระธรรมโกศาจารย์. (2558). ศาสนาประจำชาติไทย. เรียกใช้เมื่อ 16 พฤษภาคม 2563 จาก https://www.mcu. ac.th/article/detail/14216
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต). (2549). ธรรมาธิปไตยไม่มา จึงหาประชาธิปไตยไม่เจอ : (จุดบรรจบ : รัฐศาสตร์กับนิติศาสตร์). กรุงเทพมหานคร: พิมพ์สวย.
__________(2555). นิติศาสตร์แนวพุทธ. กรุงเทพมหานคร: วิญญูชน.
พระภสุ ผลาโณ และคณะ. (2561). ความสัมพันธ์ระหว่างหลักธรรมกับการปกครองรัฐตามแนวพระพุทธศาสนาเถรวาท. ใน สูจิบัตร การสัมมนาวิชาการระดับชาติ ม จ ร ครั้งที่ 4.
ไพรัช พื้นชมภู. (2560). หลักรัฐศาสตร์ที่ปรากฏในพระไตรปิฎก : ประชาธิปไตย. วารสาร มหาจุฬาวิชาการ, 4(1), 149-167.
มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์. (2559). รายงานการวิจัยเพื่อจัดทำข้อเสนอเชิงนโยบายการพัฒนาการศึกษาเพื่อสร้างความเป็นพลเมือง. กรุงเทพมหานคร: สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา.
วิภาดา พินลา. (2559). แนวทางการจัดการเรียนรู้สังคมศึกษาสู่ความเป็นพลเมืองไทย พลเมืองอาเซียน และพลโลกสำหรับผู้เรียนยุคศตวรรษที่ 21. วารสารศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม, 10(4), 7-18.
สำนักบริหารงานการมัธยมศึกษาตอนปลาย. (2558). แนวทางการจัดทักษะการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21 ที่เน้นสมรรถนะทางสาขาวิชาชีพ. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทยจำกัด.
สุรชัย เจนประโคน. (2554). วัตถุประสงค์ ความสําคัญ และหลักการปกครองท้องถิ่นนานาประเทศ. เรียกใช้เมื่อ 25 มิถุนายน 2562 จาก surachaichenprakhon.blogspot. com/2011/04/blog-post_1619.htm.
Li-Ching Ho al et. (2011). Interrogating differentiated citizenship education: Students’ perceptions of democracy, rights and governance in two Singapore schools. Education, Citizenship and Social justice, 6(3), 265 – 276.
