วิธีการเผชิญความตายและรูปแบบการเตรียมตัวตาย สำหรับผู้สูงวัยตามหลักพระพุทธศาสนา
คำสำคัญ:
การเผชิญความตาย, การเตรียมตัวตาย, ผู้สูงวัย, พระพุทธศาสนาบทคัดย่อ
บทความวิจัยเชิงคุณภาพนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิธีการเผชิญความตายที่ปรากฏในคัมภีร์พระพุทธศาสนาและรูปแบบการเตรียมตัวตายสำหรับผู้สูงวัยตามหลักพระพุทธศาสนา เก็บรวบรวมข้อมูลคัมภีร์พระพุทธศาสนา และเอกสารวิชาการที่เกี่ยวข้อง นำข้อมูลที่รวบรวมมาวิเคราะห์ตามหลักตรรกะและทฤษฎีปฏิบัตินิยมและสังเคราะห์ตามประเด็นของวัตถุประสงค์การวิจัย ผลการวิจัยพบว่า 1) การเผชิญความตาย พบว่า ภาวะใกล้ตายมี 2 ระยะ คือ มรณาสันนกาล หมายถึงเวลาใกล้จะตาย และมรณาสันนวิถี คือ ช่วงเวลาสุดท้ายของชีวิต มีกรณีการเผชิญกับความตายของตัวอย่างได้แก่ การเผชิญต่อกิเลสมาร การสั่งเสียและเตือนสติแก่ผู้ที่ยังมีชีวิตอยู่ การสั่งการเรื่องการจัดการศพ การทำจิตให้มีสมาธิในวาระสุดท้ายใกล้ตาย การพิจารณาถึงปัญหาที่อาจจะเกิดขึ้นหลังความตายของตนและหาทางป้องกัน การขอขมาบุคคลผู้มีพระคุณ การทำบุญช่วยเหลือผู้คน การทดแทนผู้มีพระคุณ การยอมรับกฎแห่งกรรม ฟังธรรมก่อนตาย 2) รูปแบบการเตรียมตัวตายสำหรับผู้สูงวัยตามหลักพระพุทธศาสนา ประกอบด้วย 2.1) หลักการและเป้าหมาย การรู้จักและใกล้ชิดกับความตาย ด้วยเป้าหมาย คือ ความสามารถในการรับกับสถานการณ์ภาวะใกล้ตายได้ 2.2) รูปแบบการเตรียมตัวตายของผู้สูงวัย 2.2.1) การเตรียมตัวด้านพุทธิปัญญา 2.2.2) การเตรียมตัวด้านจิตใจ 2.2.3) การเตรียมตัวด้านสังคม และ 2.4) หลักพุทธธรรมเพื่อเตรียมตัวก่อนตายของผู้สูงวัย ประกอบด้วย อนิจจสัญญา: การมองความตายในฐานะกฎธรรมชาติ, มรณสัญญา: การมองความตายในแง่บวก และ มรณสติ: การมองความตายเป็นจุดหมายสุดท้ายของชีวิต
เอกสารอ้างอิง
กรมอนามัย. (2551). โครงการส่งเสริมสุขภาพ ป้องกัน และเฝ้าระวังโรคกลุ่มผู้สูงอายุภายใต้ชุดสิทธิประโยชน์ หลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าปี 2551. กรุงเทพมหานคร: กรมอนามัย.
กาญจนา จิตต์วัฒน. (2553). การบูรณาการการเตรียมตัวตายในพระพุทธศาสนาเถรวาทกับวัชรยาน. ใน ดุษฎีนิพนธ์พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาพระพุทธศาสนา. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
กาญจนา จิตต์วัฒน. (2553). การบูรณาการการเตรียมตัวตายในพระพุทธศาสนาเถรวาทกับวัชรยาน. ใน ดุษฎีนิพนธ์พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาพระพุทธศาสนา. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
คณะกรรมการส่งเสริมและประสานงานผู้สูงอายุแห่งชาติ. (2545). แผนผู้สูงอายุแห่งชาติ ฉบับที่ 2 (พ.ศ. 2545-2564) ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1 พ.ศ. 2552. กรุงเทพมหานคร: เทพเพ็ญวานิสย์.
จินต์จุฑา รอดพาล. (2549). การตายดี: มุมมองจากผู้สูงอายุไทยพุทธ. ใน วิทยานิพนธ์พยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาพยาบาลศาสตร์, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
พระชาย อภินนฺโท (ปริสัญญุตานนท์). (2561). ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการเตรียมตัวก่อนตายของ ผู้สูงอายุในชมรมปฏิบัติธรรม 24 น จังหวัดปราจีนบุรี. ใน วิทยานิพนธ์พุทธศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาพระพุทธศาสนา. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระประภาส ปญฺญาคโมและคณะ. (2561). พุทธวิธีเตรียมตัวตายแบบทิเบต. วารสารสถาบันวิจัยพิมลธรรม, 5(1), 55-66.
พระมหาสุพร รกฺขิตธมฺโม (ปวงกลาง). (2557). ศึกษาวิเคราะห์การเผชิญความตายอย่างสงบ ตามหลักมรณสติในพระพุทธศาสนาเถรวาท. ใน วิทยานิพนธ์ปริญญาพุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาพระพุทธศาสนา. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
มารยาท สุจริตวรกุล และ สิริลักษณ์ โสมานุสรณ์. (2561). ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการเตรียมตัวเพื่อการตายของผู้สูงอายุไทยพุทธ. วารสารเกื้อการุณย์, 25(1), 154 - 169.
ริณทร์วสา ภัทร์พรวัชรสิน และ ปริญญา หรุ่นโพธิ์. (2560). แนวทางพฤติกรรมความสามารถของผู้สูงอายุในการดูแลตนเองทางด้านร่างกายและจิตใจ อำเภอเมือง จังหวัดปทุมธานี. ใน การประชุมวิชาการมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล ครั้งที่ 9 "ราชมงคลสร้างสรรค์นวัตกรรมที่ยั่งยืนสู่ประเทศไทย 4.0". นครปฐม: สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลรัตนโกสินทร์.
สมรักษ์ เจียมธีรสกุล และ จิรยุทธ์ สินธุพันธุ์. (2562). การสื่อสารเพื่อการเตรียมตัวตายในศตวรรษที่ 21. ใน การประชุมวิชาการระดับชาติธีรทัศน์เชิงมนุษยศาสตร์ สังคมศาสตร์และศิลปกรรมศาสตร์ท่ามกลางความเปลี่ยนแปลงของสังคม “ความรัก ความตาย และอำนาจ ในบริบทสังคมร่วมสมัย”.
สารภี รังสีโกศัย. (2556). ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการเตรียมตัวเพื่อเผชิญกับความตายและภาวะ ใกล้ตายของผู้สูงอายุในชมรมผู้สูงอายุ จังหวัดปัตตานี. ใน วิทยานิพนธ์พยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการพยาบาลผู้สูงอายุ. มหาวิทยาลัยบูรพา.
สำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2550). รายงานการสำรวจประชากรสูงอายุในประเทศไทย พ.ศ.2550. กรุงเทพมหานคร: สํานักสถิติเศรษฐกิจสังคม และประชามติ 1 สำนักงานสถิติแห่งชาติ.
สุขสันติ งามแก้ม และ บำเพ็ญจิต แสงชาติ. (2559). การตายดีตามการรับรู้ของพระภิกษุ. ใน The National and International Graduate Research Conference 2016. ขอนแก่น: มหาวิทยาลัยขอนแก่น.
สุพาภรณ์ กันยะติ๊บ. (2560). หลักพุทธธรรมกับการสร้างเสริมสุขภาพของผู้สูงอายุ : กรณีศึกษา สถานปฏิบัติธรรมแห่งหนึ่ง. ใน วิทยานิพนธ์สาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการจัดการการสร้างเสริมสุขภาพ คณะสาธารณสุขศาสตร์. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
สุวิทย์ เจริญศักดิ์ และคณะ. (2561). ความชุกของโรคจิตเวชในผู้ป่วยสูงอายุ คุณภาพชีวิตของผู้ป่วยและผู้ดูแล และปัจจัยที่เกี่ยวข้อง. วารสารสมาคมจิตแพทย์แห่งประเทศไทย, 63(1), 89-98.
Hoang AnH Thu, Le. (2017). Techniques of Death: Buddhist Practice Femininity and Self - Cultivation at the Last Stage of Life in Vietnam. The Asia Pacific Journal of Anthropology, 18(2), 149 - 164.
Pinquart, M. & SÖrensen, S. (2002). Preparation for Death and Preparation for Care in Older Community-Dwelling Adults. Journal of Death and Dying, 45(1), 69 - 88.
World Health Organization. (2002). Active ageing: A policy framework no communicable disease prevention and health promotion ageing and life course. Geneva: Non-communicable Diseases and Mental Health Cluster.
