รูปแบบการประยุกต์ใช้พุทธปรัชญาสิ่งแวดล้อมในการพัฒนานิเวศสำนึก

บทคัดย่อ

          บทความฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาแนวคิดเกี่ยวกับการสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมตามหลักนิเวศวิทยา 2) ศึกษาพุทธปรัชญาสิ่งแวดล้อมว่าด้วยการพัฒนานิเวศสำนึก 3) สร้างรูปแบบการประยุกต์ใช้พุทธปรัชญาสิ่งแวดล้อมในการพัฒนานิเวศสำนึก 4) สร้างองค์ความรู้ใหม่และรูปแบบการสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์และพัฒนาสิ่งแวดล้อมด้านอื่น ๆ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วยวิธีการวิจัยเชิงเอกสารและการศึกษาภาคสนามด้วย  การสัมภาษณ์ผู้มีความรู้และประสบการณ์เกี่ยวกับการพัฒนานิเวศสำนึกโดยตรง จำนวน 20 รูป/คน และได้ใช้การสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้าง ภายใต้กระบวนการศึกษาเชิงวิเคราะห์ วิจักษ์ และวิธาน เพื่อนำไปสู่การสร้างองค์ความรู้ใหม่ทางปรัชญาและศาสนา ผลการวิจัยพบว่า การสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมปัจจุบันได้ใช้ทั้งมาตรการทางข้อกฎหมาย การสร้างกิจกรรมทางวิชาการและเชิงปฏิบัติการนั้นยังไม่เพียงพอ ควรมีการเพิ่มนิเวศสำนึกทางปรัชญาและศาสนา ด้วยการมีส่วนของประชาชน ในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม หากไม่มีประชาชนเข้ามีส่วนร่วมนั้น การแก้ปัญหาอาจทำได้ยาก ควรนำพุทธปรัชญามาประยุกต์ใช้ เพราะพุทธปรัชญาได้มีชุดคำอธิบายในเรื่องนิยาม 5 ปฏิจจสมุปบาทและไตรลักษณ์ ด้วยการมองโลกแบบองค์รวม ทั้งมนุษย์และสิ่งแวดล้อมล้วนมีกระบวนการอิงอาศัยกันตามหลักเหตุและผลนั้น เพื่อให้มนุษย์ได้มองโลกกับตนเองเป็นหนึ่งเดียวกัน ไม่แสวงหาครอบครอง ในการพัฒนานิเวศสำนึก ด้วยการสร้างปัญญาให้เห็นคุณค่าของระบบนิเวศ การใช้ความเมตตากรุณา ด้วยหลักเบญจศีลเบญจธรรม และการใช้หลักพละธรรม 4 เตรียมพลังแห่งนิเวศสำนึก ในการสร้างรูปแบบการพัฒนานิเวศสำนึกด้วยการเสริมจิตสำนึกของประชาชน ชุมชนสถาบันการศึกษา ผู้บริหารบ้านเมือง เจ้าหน้าที่ภาครัฐ สร้างให้เกิดการมีส่วนร่วม สร้างประโยชน์สุขร่วมกัน องค์ความรู้ใหม่จากการวิจัย นี้คือ EC Model = WMP + ECO