บ้านดิน: ประวัติความเป็นมาและการประยุกต์ใช้ภูมิปัญญาเพื่อการพัฒนาที่อยู่อาศัยในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

บทคัดย่อ

          บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาประวัติความเป็นมา สภาพปัจจุบันของบ้านดินในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และ 2) ประยุกต์ใช้ภูมิปัญญาการสร้างบ้านดินในการออกแบบที่อยู่อาศัยในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยกลุ่มตัวอย่างแบ่งตามกลุ่มภูมิศาสตร์ได้แก่ อีสานเหนือ,อีสานกลาง,อีสานใต้ รวม 6 จังหวัด กลุ่มตัวอย่างแบ่งตามกลุ่มมานุษยวิทยา 3 กลุ่มได้แก่ กลุ่มผู้รู้ กลุ่มผู้ปฏิบัติ กลุ่มผู้ให้ข้อมูลทั่วไป รวมจำนวนทั้งหมด 81 คน ใช้เครื่องมือคือแบบสัมภาษณ์และแบบสอบถามที่ผ่านความเห็นชอบจากอาจารย์ที่ปรึกษาแล้ว เก็บข้อมูลกับกลุ่มผู้รู้ ประชุมเชิงปฏิบัติการกับกลุ่มผู้ปฏิบัติและกลุ่มผู้ให้ข้อมูลทั่วไป วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า 1) ภาคตะวันออกเฉียงเหนือในอดีตเคยมีการสร้างอาคารด้วยดิน เช่น การทำยุ้งข้าวด้วยไม้ไผ่แล้วฉาบด้วยดินผสมขี้วัว การสร้างสิมและบ้านดินของชนกลุ่มน้อย จนกระทั่งเมื่อชาวจีน ชาวลาวและชาวเวียดนาม ได้อพยพเข้ามาและนำวัฒนธรรมการทำบ้านดินเข้ามาด้วย ทำให้มีบ้านดินเกิดขึ้นหลายแห่งในภาคตะวันออกเฉียงเหนือในระหว่าง 70 - 100 ปีที่ผ่านมา สภาพปัจจุบันเมื่อการคมนาคมสะดวกขึ้นการทำธุรกิจในภาคตะวันออกเฉียงเหนือมีความเจริญก้าวหน้า บ้านดินจึงถูกแทนที่ด้วยตึกคอนกรีตเพราะความทันสมัย บ้านดินที่เหลืออยู่ก็เริ่มถูกทุบทิ้ง บ้านดินมีปัญหาในเรื่องของความชื้นและปลวก จึงต้องมีความเข้าใจถึงวิธีการเลือกทำเลที่ตั้งและการออกแบบที่เหมาะสม ดังนั้นการประยุกต์โดยนำคุณสมบัติที่ดีของบ้านดินมาร่วมกับการออกแบบทางสถาปัตยกรรมในยุคสมัยปัจจุบัน สามารถตอบสนองต่อการใช้ประโยชน์และความงามทางสถาปัตยกรรม