แนวทางการจัดทำกฎหมายต้นแบบว่าด้วยการไกล่เกลี่ยข้อพิพาท ระดับท้องถิ่น

บทคัดย่อ

          บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาวิวัฒนาการ แนวคิด และทฤษฎี ที่เกี่ยวข้องกับการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทระดับท้องถิ่น  2) เปรียบเทียบมาตรการทางกฎหมายเกี่ยวกับ การไกล่เกลี่ยข้อพิพาทในต่างประเทศและประเทศไทย และ 3) เสนอแนะแนวทางให้มีการแก้ไขเพิ่มเติมกฎหมายของไทยที่เกี่ยวข้องกับการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทระดับท้องถิ่น เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้แบบสัมภาษณ์และสนทนากลุ่ม เลือกตัวอย่างแบบเจาะจง แบ่งเป็น 5 กลุ่ม ได้แก่ 1) นักวิชาการ 2) ผู้นำชุมชน 3) อัยการ 4) พนักงานสอบสวน และ 5) เจ้าพนักงานปกครอง จำนวน 11 คน วิเคราะห์เชิงเนื้อหาและสรุปเป็นภาพรวม ผลการวิจัยพบว่า 1) แนวคิดและทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทระดับท้องถิ่น ได้แก่ 1.1) การไกล่เกลี่ย ข้อพิพาท 1.2) ยุติธรรมชุมชน 1.3) ยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ 1.4) การไกล่เกลี่ยข้อพิพาทเชิงพุทธกับระบบเจ้าโคตร 1.5) การไกล่เกลี่ยข้อพิพาทตามกฎหมายแม่แบบ UNCITRAL 2002 1.6) การไกล่เกลี่ยข้อพิพาทและการขจัดความขัดแย้ง 1.7) การปกครองท้องถิ่น 1.8) การกระจายอำนาจ และ 1.9) อำนาจหน้าที่ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 2) เปรียบเทียบรูปแบบของกฎหมายการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทระดับท้องถิ่นมีความแตกต่างกันขึ้นอยู่กับความเหมาะสมกับสภาพสังคม ประเพณี การเมืองและวัฒนธรรมของแต่ประประเทศ การไกล่เกลี่ยข้อพิพาทระดับท้องถิ่นเพื่ออำนวยความเป็นธรรม และช่วยลดภาระของศาล และ 3) แนวทางให้มีการแก้ไขเพิ่มเติมกฎหมายคือ ระเบียบหรือข้อบังคับว่าด้วยการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทระดับท้องถิ่นด้วยการจัดทำเป็นกฎหมายต้นแบบว่าด้วยการระงับข้อพิพาทระดับท้องถิ่นในความผิดอาญาอันยอมความได้ หรือความผิดลหุโทษตามมาตรา 390 ถึงมาตรา 395 และมาตรา 397 เพื่อไกล่เกลี่ยข้อพิพาทที่คู่กรณีตกลงกันได้