แนวคิดทางวัฒนธรรมในโครงงานประวัติศาสตร์ โดยมูลนิธิเปรมติณสูลานนท์จังหวัดนครราชสีมา

บทคัดย่อ

          บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวคิดทางวัฒนธรรม ได้แก่ แนวคิดภูมิวัฒนธรรม แนวคิดความทรงจำร่วม แนวคิดอัตลักษณ์ และแนวคิดคุณค่าทางวัฒนธรรม จากโครงงานประวัติศาสตร์ที่ได้รับรางวัลจากการประกวดโครงงานนักเรียนระดับภาคโดยมูลนิธิเปรมติณสูลานนท์จังหวัดนครราชสีมา ช่วง พ.ศ. 2557 - 2561 จำนวน 50 เรื่อง ใช้วิธีการศึกษาจากเอกสารด้วยการวิเคราะห์ข้อมูลจากตัวบท พิจารณาแนวคิดทางวัฒนธรรมที่ศึกษา ได้แก่ 1) แนวคิดภูมิวัฒนธรรม 2) แนวคิดความทรงจำร่วม 3) แนวคิดอัตลักษณ์ และ 4) แนวคิดคุณค่าทางวัฒนธรรม นำเสนอในรูปแบบการพรรณนาเชิงวิเคราะห์ ผลการศึกษาพบว่า มีการนำแนวคิดทางวัฒนธรรมมาใช้ในโครงงานประวัติศาสตร์สอดคล้องกับการศึกษาประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมในต่างประเทศ ดังนี้ 1) แนวคิดภูมิวัฒนธรรม พบในการอธิบายการตั้งถิ่นฐานของชุมชน ที่มาของชื่อสถานที่ ความสำคัญของสถานที่ ความเชื่อที่มีต่อพื้นที่ และความเปลี่ยนแปลงของพื้นที่ซึ่งมีผลต่อชุมชน 2) แนวคิดความทรงจำร่วม พบในคำสัมภาษณ์ของผู้ให้ข้อมูล ได้แก่ เหตุการณ์สำคัญในอดีตที่มีผลกระทบต่อวิถีชีวิต และเรื่องราวที่ประทับใจหรือภาคภูมิใจ 3) แนวคิดอัตลักษณ์ พบในการอธิบายลักษณะเด่นและความสำคัญของเรื่องที่ศึกษา เช่น วิถีชีวิตของกลุ่มชน ภูมิปัญญา ประเพณี โบราณสถาน โบราณวัตถุในท้องถิ่น โดยเชื่อว่าเป็นอัตลักษณ์เฉพาะที่พบในท้องถิ่นของตนเท่านั้น และ 4) แนวคิดคุณค่าทางวัฒนธรรม พบในการอธิบายคุณค่าทางวัฒนธรรมของโครงงานได้แก่ คุณค่าเชิงอัตลักษณ์ คุณค่าเชิงศิลปะ และคุณค่าเชิงจำนวนที่หายาก เกี่ยวกับความเชื่อความศรัทธา ความสามัคคี ภูมิปัญญาในการใช้ประโยชน์จากสิ่งแวดล้อม การรักษาโรค การประกอบอาชีพ และศิลปกรรม ซึ่งเป็นมรดกทางสังคมของคนในท้องถิ่น ดังนั้นจึงควรส่งเสริมการศึกษาแนวคิดทางวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ร่วมกัน