การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมเพื่อพัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียนโดยใช้โรงเรียนและชุมชนเป็นฐาน: กรณีศึกษาโรงเรียนวัดทางขึ้น อำเภอท่าศาลา จังหวัดนครศรีธรรมราช
คำสำคัญ:
การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม, ระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน,, โรงเรียน, ชุมชนบทคัดย่อ
บทความวิจัยฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) พัฒนาระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียนโดยใช้โรงเรียนและชุมชนเป็นฐาน และ 2) ศึกษาผลการใช้ระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียนโดยใช้โรงเรียนและชุมชนเป็นฐาน ใช้วิธีการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม 4 ขั้นตอน ได้แก่ 1) ขั้นวางแผน 2) ขั้นปฏิบัติการ 3) ขั้นสังเกตการณ์ และ 4) ขั้นสะท้อนผล กลุ่มเป้าหมาย คือ นักเรียนระดับปฐมวัย 37 คน ประถมศึกษา 130 คน ตรวจสอบประสิทธิภาพระบบโดยการสัมมนาอิงผู้เชี่ยวชาญ ใช้เครื่องมือการวิจัย การรวบรวมข้อมูล ด้วยวิธีการเชิงคุณภาพ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยค่าความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการวิเคราะห์เนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า 1) ระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียนโดยใช้โรงเรียนและชุมชนเป็นฐานดำเนินการแบบมีส่วนร่วมผ่าน 6 องค์ประกอบ คือ การรู้จักนักเรียนเป็นรายบุคคล การคัดกรองนักเรียน การส่งเสริมนักเรียน การป้องกันและแก้ไขปัญหา การส่งต่อ - รับนักเรียนจากการส่งต่อภายใน การส่งต่อภายนอกให้ผู้เชี่ยวชาญ ประสิทธิภาพของระบบอยู่ในระดับมากที่สุดทุกองค์ประกอบ 2) ผลการใช้ระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน พบว่า 2.1) การมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่ายในระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียนโดยภาพรวมอยู่ในระดับมากที่สุด 2.2) ด้านผลผลิต ระบบสามารถดูแลช่วยเหลือนักเรียนระดับปฐมวัยและประถมศึกษาได้ครอบคลุมทุกกลุ่ม ด้านผลลัพธ์ ผลการประเมินตนเองของสถานศึกษาระดับปฐมวัยและระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานโดยภาพรวมทุกมาตรฐานอยู่ในระดับดีเลิศ 2.3) ปัจจัยแห่งความสำเร็จของระบบดูแลช่วยเหลือนักเรียน ประกอบด้วย การยอมรับและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ของภาคีเครือข่าย การคำนึงถึงวัฒนธรรมของชุมชนทั้งไทยพุทธและไทยมุสลิม การใช้วิธีการสื่อสารที่เข้าใจง่าย ชัดเจน ทั่วถึง และ 2.4) ภาคีเครือข่ายผู้เกี่ยวข้องมีความพึงพอใจในการมีส่วนร่วมโดยภาพรวมอยู่ในระดับมากที่สุด
เอกสารอ้างอิง
กรมกิจการเด็กและเยาวชน กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์. (2561). รายงานการพัฒนาเด็กและเยาวชน ประจำปี 2560. เรียกใช้เมื่อ 28 ธันวาคม 2562 จาก dcy.go.th/webnew/upload/download/file_th_20181211144021_1.pdf
กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข. (2562). แบบคัดกรองภาวะซึมเศร้าในเด็ก: Children’s Depression Inventory (CDI) ฉบับภาษาไทย. เรียกใช้เมื่อ 3 มกราคม 2563 จาก https://www.dmh.go.tj/test/downlod/files/cdi.pdf
กลุ่มสารสนเทศ สนผ. สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน. (2562). ข้อมูลนักเรียน โรงเรียนวัดทางขึ้น ปีการศึกษา 2562. เรียกใช้เมื่อ 20 ธันวาคม 2562 จาก https://data.bopp-obec.info/emis/schooldata-view_student_select.php?School_ID=1080210241&Edu_year=2562&Area_CODE2=8004
ธงชาติ วงษ์สวรรค์. (2554). การพัฒนาระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียนของโรงเรียนมัธยมศึกษาโดยใช้การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม. ใน ดุษฎีนิพนธ์ครุศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาบริหารการศึกษา. กรุงเทพมหานคร : จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน. (2550). การประเมินความพร้อมของสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา. กรุงเทพมหานคร: สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน.
สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน. (2559). การพัฒนาระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกัด.
Crespo, B. M. et al. (2018). Youth participatory research and evaluation to inform a Chagas disease prevention program in Educador. Evaluation and Program Planning, 69(August) 99-108.
Edwards, D. B. (2019). Shifting the perspective on community-based management of education: From systems theory to social capital and community empowerment. International Journal of Educational Development, 64, 17-26.
Fowler, C. et al. (2014). Participatory action research: Involving students in parent education. Nurse Education in Practice, 14(1), 75-81.
Francis, E. et al. (2019). The healthy champions program in Pennsylvania schools: Assessment, awareness, and improvement of school wellness. Preventive Medicine Reports, 12(16), 1-6.
Hunt, P. et al. (2015). A whole school approach: Collaborative development of school health policies, process, and practice. Journal of School Health, 85(11), 802-809.
Jiand, H. et al. (2019). Effects of school-based and community- based protection services on victimization incidence among left-behind children in China. Children and Youth Services Review, 101, 239-245.
Karlberg - Granlund, G. (2019). Exploring the challenge of working in a small school and community: Uncovering hidden tensions. Journal of Rural Studies, 72, 293-305.
Kemmis, S. & Mc Taggart, R. (1988). The Action Research Planner 3rded. Victoria: Deakin University.
Li, X. & Liu, T. (2020). Community participation effects on preparedness behavior through risk perception: Empirical data of hazardous chemicals from China. International Journal of Disaster Risk Reduction, 44, 101-121.
Okitsu, T. & Edwards, D. B. (2017). Policy promise and the reality of community involvement in school-based management in Zambia: Can the rural poor hold schools and teachers to account? International Journal of Educational Development, 56, 28-41.
