การพัฒนาหลักการสรุป: แนวคิดและแนวปฏิบัติ เพื่อการเรียนรู้อย่างลึกซึ้ง ในวิชาสังคมศึกษา
คำสำคัญ:
หลักการสรุป, สังคมศึกษา, การสอนแบบอุปนัย, การสอนแบบนิรนัย, การสอนที่เน้นหลักการสรุปบทคัดย่อ
วิชาสังคมศึกษาประกอบไปด้วยเนื้อหาสาระที่กว้างขวาง ดังนั้นหากผู้สอนจัดการเรียนรู้ที่มุ่งเน้นให้ผู้เรียนเรียนรู้ข้อเท็จจริง ทักษะ และกระบวนการก็จะทำให้ผู้เรียนเรียนรู้แบบผิวเผินเท่านั้น ในทางตรงกันข้ามหากให้ผู้เรียนเรียนรู้หลักการสรุปก็จะเป็นการเปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ครอบคลุมทั้งการเรียนรู้แบบผิวเผิน การเรียนรู้อย่างลึกซึ้งและส่งเสริมให้เกิดการถ่ายโยงการเรียนรู้ ทั้งนี้หลักการสรุปเป็นข้อความที่แสดงความสัมพันธ์ระหว่างมโนทัศน์ตั้งแต่ 2 มโนทัศน์ขึ้นไป และสามารถสรุปอ้างอิงได้กว้างขวางในระดับสากล ข้อความดังกล่าวต้องได้มาจากการสรุปหรือสังเคราะห์ข้อเท็จจริงต่าง ๆ มีความถูกต้องเป็นจริงและสามารถพิสูจน์ทดสอบได้ ตลอดจนสามารถประยุกต์ใช้ในสถานการณ์ต่าง ๆ ไม่จำกัดด้วยปัจจัยด้านเวลา สถานที่ และวัฒนธรรม การพัฒนาผู้เรียนให้สามารถสร้างหลักการสรุปในวิชาสังคมศึกษานั้นมีคุณค่าและความสำคัญต่อผู้เรียนในหลากหลายด้าน ได้แก่การพัฒนาผู้เรียนให้มีความเข้าใจเรื่องที่ศึกษาอย่างลึกซึ้ง ส่งเสริมความสามารถด้านการคิดต่าง ๆ ส่งเสริมการประยุกต์ใช้ความรู้ ส่งเสริมผู้เรียนให้มีปฏิสัมพันธ์กับข้อมูลในลักษณะต่าง ๆ ส่งเสริมการเรียนรู้ที่ผู้เรียนมีบทบาทเชิงรุกและเน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ ส่งเสริมให้ผู้เรียนคิดคาดการณ์เรื่องราว และลดภาระของผู้เรียนในการจดจำข้อเท็จจริงจำนวนมาก ผู้สอนสามารถดำเนินการจัดการเรียนการสอนได้หลากหลายแนวทางดังนี้ 1) การสอนหลักการสรุปทางตรง 2) การสอนหลักการสรุปแบบอุปนัย 3) การสอนหลักการสรุปแบบนิรนัย 4) การสอนหลักการสรุปแบบผสมผสานอุปนัยและนิรนัย 5) การสอนที่มุ่งเน้นหลักการสรุป ผู้สอนสามารถประเมินความสามารถในการสร้างหลักการสรุปของผู้เรียนได้โดยพิจารณาองค์ประกอบของหลักการสรุป ความสัมพันธ์กับมโนทัศน์และข้อเท็จจริงของบทเรียน และระดับความเป็นสากล
เอกสารอ้างอิง
วลัย อิศรางกูร ณ อยุธยา. (2555). หน่วยที่ 1 สังคมศาสตร์และสังคมศึกษา. ใน ประมวลสาระชุดวิชาสารัตถะและวิทยวิธีทางสังคมศึกษา. นนทบุรี: สาขาวิชาศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.
Adler, S. & Moi, K. (2017). Identifying what to teach: Using concepts, generalizations and driving questions. HSSE Online, 6(2), 28-37.
Banks, J. (2003). Teaching strategies for ethnic studies. (7th ed.). Boston, MA: Allyn and Bacon.
Beal, C. & Bolick, C. (2013). Teaching social studies in middle and secondary schools. (6th ed.). Boston, PA: Pearson.
Byford, J. & Russell, W. (2007). The new social studies: A historical examination of curriculum reform. Social Studies Research and Practice, 2(1), 38-48.
Erickson, L. & Lanning, L. (2014). Transitioning to concept-based curriculum and instruction: How to bring content and process together. Thousand Oaks, CA: Corwin.
Erickson, L. (2007). Stirring the head, heart, and soul: Redefining curriculum, instruction, and concept-based learning. (3rd ed). Thousand Oaks, CA: Corwin.
Hattie, J. et al. (2020). Visible learning for social studies, grades k-12: Designing student learning for conceptual understanding. Thousand Oaks, CA: Corwin.
Larson, B. (2016). Instructional strategies for middle and high school social studies: Methods, assessment, and classroom management. (2nd ed.). New York, NY: Routledge.
Manchekar, S. (2015). Scientific methods of teaching history. Solapur: Laxmi.
Marschall, C. & French, R. (2018). Concept-based inquiry in action: Strategies to promote transferable understanding. Thousand Oaks, CA: Corwin.
McDowell, M. (2019). Developing expert learners: A roadmap for growing confident and competent students. Thousand Oaks, CA: Corwin.
McKinney, C. & Edgington, W. (1997). Issues related to teaching generalizations in elementary social studies. The Social Studies, 88(2), 78-81.
McTighe, J. & Silver, H. (2020). Teaching for deeper learning: Tools to engage students in meaning making. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development.
Mükerrem, A. & Özden, D. (2011). An evaluation of the instruction of generalization in elementary school social studies program. Journal of Social Studies Education Research, 2(2), 60-95.
Parsons, J. & Schroder, M. (2015). Tools for teaching social studies: A how-to handbook of useful ideas and practical solutions. (2nd ed.). Calgary: Brush Education.
Shiveley, J. & Misco, T. (2009). Reclaiming generalizations in social studies education. Social Studies Research and Practice, 4(2), 73-78.
Singh, Y. (2008). Teaching of social studies. New Delhi: APH.
Zalte, S. (2013). Capacity building in teachers to teach geography scientifically. An Educational Research Journal, 2(1), 11-17.
