ความสัมพันธ์ระหว่างวรรณกรรมคำสอนอีสานกับวรรณกรรมประเภทอื่น : การปฏิสังสรรค์ของตัวบททางวัฒนธรรมในบริบทท้องถิ่น

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างวรรณกรรมคำสอนอีสานกับวรรณกรรมประเภทอื่น โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative research) ประเภทวิจัยเอกสาร (Documentary research)  โดยสังเคราะห์แนวคิดเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างวรรณกรรมมาประยุกต์ใช้ในศึกษาวิเคราะห์และตีความข้อมูลวรรณกรรมคำสอนอีสาน โดยมุ่งศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างวรรณกรรมคำสอนอีสานกับวรรณกรรมประเภทอื่นของอีสานในประเภทต่าง ๆ ซึ่งผู้วิจัยได้คัดเลือกวรรณกรรมคำสอนอีสานจำนวน 42 เรื่องมาใช้เป็นข้อมูลหลักในการศึกษาครั้งนี้ จากการศึกษาพบว่า วรรณกรรมคำสอนอีสานมีความสัมพันธ์กับวรรณกรรมประเภทอื่นของอีสาน 5 ประเภท ได้แก่ 1) ความสัมพันธ์กับวรรณกรรมพุทธศาสนา วรรณกรรมคำสอนอีสานได้รับอิทธิพลจากวรรณกรรมพุทธศาสนาทั้งในด้านเนื้อหาคำสอนในการนำเสนอแนวคิด และรูปแบบกลวิธีเล่าเรื่องแบบชาดก 2) ความสัมพันธ์กับวรรณกรรมนิทาน วรรณกรรมคำสอนอีสานมีความสัมพันธ์ในแง่ของการรับอิทธิพลในด้านเนื้อหา และการส่งอิทธิพลทั้งด้านเนื้อหา และรูปแบบ 3) ความสัมพันธ์กับวรรณกรรมกฎหมาย วรรณกรรมคำสอนอีสานมีความสัมพันธ์ในแง่ความคล้ายคลึงด้านเนื้อหาอย่างเด่นชัด 4) ความสัมพันธ์กับวรรณกรรมประวัติศาสตร์  วรรณกรรมคำสอนอีสานมีความสัมพันธ์ในแง่การส่งอิทธิพลด้านรูปแบบ 2 ประการ คือ การแทรกคำสอนเป็นตอน และการแทรกคำสอนในเล่าเรื่อง 5) ความสัมพันธ์กับวรรณกรรมร่วมสมัย วรรณกรรมคำสอนอีสานมีความสัมพันธ์ในแง่การส่งอิทธิพลด้านเนื้อหาเป็นสำคัญ การศึกษาในแง่ความสัมพันธ์ระหว่างวรรณกรรมครั้งนี้แสดงให้เห็นการปฏิสังสรรค์ของตัวบทที่นำไปสู่การอธิบายความหมายทางวัฒนธรรมในบริบทท้องถิ่นอีสาน อีกทั้งยังแสดงให้เห็นการสืบทอดอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์ที่สะท้อนคุณค่าของวรรณกรรมคำสอนอีสานในฐานะคู่มือชีวิตของคนท้องถิ่น