ปัญหาการคุ้มครองผู้ต้องคำพิพากษาประหารชีวิตในประเทศไทย: ศึกษากรณีการขอพระราชทานอภัยโทษเป็นรายบุคคล

บทคัดย่อ

          บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1) แนวคิดทฤษฎีการคุ้มครองผู้ต้องคำพิพากษาประหารชีวิตคดีถึงที่สุด โดยการขอพระราชทานอภัยโทษ เนื่องจากการบังคับใช้กฎหมายเคร่งครัด และข้อบกพร่องในการดำเนินคดีขององค์กรในกระบวนการยุติธรรม 2) ปัญหาเกี่ยวกับความรู้ ความเข้าใจ และเข้าถึงหลักเกณฑ์ วิธีการ และรูปแบบฎีกาขอพระราชทานอภัยโทษของผู้ต้องคำพิพากษาประหารชีวิต 3) การขาดความมีส่วนร่วมขององค์กรในกระบวนการยุติธรรมในการกำหนดหลักเกณฑ์ วิธีการ และรูปแบบฎีกา การประชาสัมพันธ์ และการแนะนำการเขียนฎีกา และ 4) นำมาตรการทางกฎหมายจากการวิจัยไปแก้ไขปรับปรุงกฎหมายอภัยโทษของไทยให้เป็นมาตรฐาน การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยศึกษาจากเอกสารและจากการสัมภาษณ์เชิงลึกกับกลุ่มประชากร 29 คน และนำเสนอผลการศึกษาในเชิงพรรณนา ผลการวิจัย พบว่า 1) นักโทษประหารทุกคนได้ยื่นทูลเกล้าฯถวายฎีกาขอพระราชทานอภัยโทษ เนื่องจากกฎหมายให้แจ้งสิทธิกับบุคคลดังกล่าว เพื่อเป็นการผ่อนคลายการบังคับใช้กฎหมายที่เคร่งครัด และข้อบกพร่องในการดำเนินคดีขององค์กรในกระบวนการยุติธรรม เพราะผลการวินิจฉัยฎีกาอาจเป็นปล่อยตัว ลดโทษ หรือยกฎีกา ด้วยเหตุไม่ทราบหลักเกณฑ์ และการเขียนฎีกาที่ไม่ถูกต้อง 2) หลักเกณฑ์ วิธีการ และรูปแบบฎีกา กรมราชทัณฑ์ได้กำหนดขึ้นมาเอง ไม่มีการประชาสัมพันธ์ให้องค์กรอื่นได้รับทราบ และไม่ได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา นักโทษประหารและประชาชนทั่วไปจึงไม่ทราบมาตรการดังกล่าว 3) องค์กรในกระบวนการยุติธรรมยังไม่มีส่วนร่วมในการกำหนดหลักเกณฑ์ วิธีการ และรูปแบบฎีกา โดยเหตุที่ไม่มีองค์กรหลักในการดำเนินการดังกล่าว 4) มาตรการทางกฎหมายที่ได้จากการวิจัยนำไปแก้ไขปรับปรุงกฎหมายอภัยโทษของไทย โดยกำหนดรูปแบบฎีกา และองค์ประกอบต่าง ๆ ไว้อย่างชัดเจน