ภูมิทัศน์วัฒนธรรมพระวิปัสสนาจารย์เพื่อการท่องเที่ยว เชิงศาสนาในพื้นที่อีสานตอนล่าง

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาจุดกำเนิด พัฒนาการและการขยายตัวของคณะสงฆ์ธรรมยุติกนิกาย และภูมิทัศน์วัฒนธรรมพระวิปัสสนาจารย์เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยว             เชิงศาสนาในพื้นที่อีสานตอนล่าง เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพโดยศึกษาทั้งเชิงเอกสารและภาคสนาม ซึ่งมีเครื่องมือการวิจัยคือ แบบสังเกต แบบสัมภาษณ์เชิงลึกและแบบสนทนากลุ่มย่อย             จากกลุ่มเป้าหมาย คือ พระสงฆ์ ปราชญ์ท้องถิ่น ผู้นำชุมชน นักวิชาการ และนักท่องเที่ยว จำนวน 50 รูป/คน ผลการวิจัยพบว่า จุดกำเนิดของพระวิปัสสนาจารย์ในภาคอีสานคือจังหวัดอุบลราชธานี โดยการแพร่ขยายของธรรมยุติกนิกายจากกรุงเทพมหานคร โดยพระอาจารย์ดี พันธุโล ซึ่งเป็นปุราณสหธรรมิกกับพระวชิรญาณหรือรัชกาลที่ 4 มีการขยายตัวออกเป็น 3 ยุค ในยุคแรกมีการขยายตัวด้านศาสนบุคคลโดยการถือญัตติพระภิกษุจากมหานิกายมาเป็นธรรมยุติกนิกาย ยุคที่ 2 มีการขยายวัด และในยุคที่ 3 มีการเกิดขึ้นของพระวิปัสสนาจาร์ในพื้นที่คือ พระอาจารย์เสาร์ กันตสีโล พระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต หลวงพ่อชา สุภัทโท หลวงพ่อดุลย์             อตุโล หลวงพ่อพุธ ฐานิโย เป็นต้น สำหรับภูมิทัศน์วัฒนธรรมพระวิปัสสนาจารย์ในพื้นที่ สามารถจัดกลุ่มได้ 6 กลุ่ม คือ 1) กลุ่มวัดสำคัญ 2) กลุ่มพระเจดีย์ 3) กลุ่มพิพิธภัณฑ์ 4) กลุ่มพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ 5) กลุ่มอัฐิธาตุ 6) กลุ่มศาสนธรรม และสามารถสังเคราะห์ได้ 2 กลุ่มใหญ่ คือ              1) กลุ่มทรัพยากรเดิมในยุคของพระวิปัสสนาจารย์ อาทิ พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ อัฐบริขาร และวัด เป็นต้น และ 2) กลุ่มทรัพยากรที่ถูกพัฒนาหรือประดิษฐ์สร้างขึ้นมาในภายหลัง อาทิ พระเจดีย์ และพิพิธภัณฑ์ เป็นต้น สามารถจัดทรัพยากรทางศาสนาเป็นเส้นทางการท่องเที่ยวเชิงศาสนาภายใต้ “เส้นทางท่องเที่ยวเชิงบุรพวิปัสสนาจารย์”