กลวิธีการใช้ภาษาและความเชื่อที่ปรากฏในลิเกป่า คณะรวมมิตร ประดิษฐ์ศิลป์ จังหวัดสุราษฎร์ธานี

สุวิมล เวชวิโรจน์

ผู้แต่ง

สุวิมล เวชวิโรจน์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธานี

คำสำคัญ:

กลวิธีการใช้ภาษา, ความเชื่อ, ลิเกป่า, คณะรวมมิตร ประดิษฐ์ศิลป์, จังหวัดสุราษฎร์ธานี

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์กลวิธีการใช้ภาษา และความเชื่อที่ปรากฏในลิเกป่าคณะรวมมิตร ประดิษฐ์ศิลป์ จังหวัดสุราษฎร์ธานี โดยใช้วิธีวิจัยเชิงคุณภาพ เก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสาร แผ่นบันทึกภาพเคลื่อนไหว ข้อมูลภาคสนามในศูนย์เรียนรู้วัฒนธรรมลิเกป่า กลุ่มผู้ให้ข้อมูลประกอบด้วยนักแสดงลิเกป่า จำนวน 7 คน และการสังเกตการณ์อย่างมีส่วนร่วม ผลการวิจัยพบกลวิธีการใช้ภาษาที่ปรากฏในลิเกป่า จำนวน 5 ด้าน ได้แก่ การใช้ภาษาในบทขับร้องเพลงลิเกป่า จำแนกได้เป็น 4 ประเภท เช่น คำบุรุษสรรพนาม คำฉายานาม คำภาษาถิ่น และคำซ้อน การใช้คำถามวาทศิลป์มักพบในบทเกี้ยวพาราสีในการตั้งคำถามเพื่อประชดความรักหรือเป็นการตัดพ้อกับความรัก การใช้ถ้อยคำนัยผกผันเป็นการบอกกล่าวในลักษณะถ่อมตนเพื่อให้ได้รับความเมตตาจากผู้ชม การใช้ทัศนภาวะ ประกอบด้วยการใช้ทัศนภาวะบอกความมั่นใจและการใช้ทัศนภาวะบอกความคาดหวังในการแสดง และการใช้สำนวนขยายหรือเน้นความเข้าใจในการขับร้อง ส่วนด้านความเชื่อที่ปรากฏ ในลิเกป่า จำนวน 5 ด้าน ได้แก่ ความเชื่อเรื่องสิ่งศักดิ์สิทธิ์และการอธิฐานขอพรจากสิ่งศักดิ์สิทธิ์มีการระบุชื่อครูลิเกป่าให้ทำการแสดงราบรื่น ความเชื่อในเรื่องร่องรอยของการเดินป่า ความเชื่อในเรื่องกรรมและกฎแห่งกรรม ความเชื่อเรื่องการดำเนินชีวิต และความเชื่อเกี่ยวกับค่านิยมในสังคมไทย จากการศึกษาสะท้อนให้เห็นการใช้ภาษาที่ปรากฏในลิเกป่าว่ามีความเชื่อเพื่อให้การแสดงประสบความสำเร็จไร้ข้อติดขัดและเป็นที่รักชื่นชอบจากผู้ชม

เอกสารอ้างอิง

กิ่งแก้ว อัตถากร. (2519). คติชนวิทยา. เอกสารนิเทศการศึกษาฉบับที่ 184. กรุงเทพมหานคร: หน่วยศึกษานิเทศก์.

เฉิดฉันท์ ดอกแก้ว. (2543). การวิเคราะห์เนื้อหาของลิเกลูกบท. ใน วิทยานิพนธ์ศิลปะศาสตร มหาบัณฑิต สาขาวิชาไทยศึกษา. มหาวิทยาลัยรามคำแหง.

ณฐ อังศุวิริยะ และคณะ. (2563). กลวิธีการใช้ภาษาและความเชื่อในเรื่องความรักที่ปรากฏในบทเพลงไทยสากลปัจจุบัน. วารสารนานาชาติ มหาวิทยาลัยขอนแก่น สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 10(2), 156-182.

ทรัสตี ก่อสกุล. (2557). ดนตรีประกอบการแสดงลิเกป่าคณะรวมมิตร ประดิษฐ์ศิลป์ อำเภอพุนพิน จังหวัดสุราษฎร์ธานี. ใน วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาดนตรีชาติพันธุ์วิทยา. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.

พงศ์ศักดิ์ สังขภิญโญ. (2543). รายงานวิจัยการศึกษาความเชื่อในบทเพลงสุนทราภรณ์. นครศรีธรรมราช: สถาบันราชภัฏนครศรีธรรมราช.

เรณู โกศินานนท์. (2540). การแสดงพื้นบ้านในประเทศไทย. (พิมพ์ครั้งที่ 5). กรุงเทพมหานคร: ไทยวัฒนาพานิชจำกัด.

ศุภมน อาภานันท์. (2554). การแสดงลิเกคณะทวีป-ชัยณรงค์ วงศ์เทวัญ : การศึกษาตามแนวชาติพันธุ์วรรณนาแห่งการสื่อสาร. ใน วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาภาษาไทย. มหาวิทยาลัยศิลปากร.

สมสวัสดิ์ เตชพฤธินันท์. (2557). ความรู้ ความเชื่อ และพฤติกรรมเรื่องกฎแห่งกรรมของนักเรียนมัธยมศึกษาตอนปลายในกรุงเทพมหานคร. ใน วิทยานิพนธ์ปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาสถิติประยุกต์และทคโนโลยีสารสนเทศ. สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์.

สุรพล วิรุฬห์รักษ์. (2522). ลิเก. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์ห้องภาพสุวรรณ.

อมรา ประสิทธิ์รัฐสินธุ์. (2542). ภาษาศาสตร์สังคม. กรุงเทพมหานคร: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.