มองเมืองผ่านมรดกมุขปาฐะ: จินตภาพและการประกอบสร้างบนฐานของมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม เมืองเวียงสระ จังหวัดสุราษฎร์ธานี

บทคัดย่อ

บทความเรื่อง “มองเมืองผ่านมรดกมุขปาฐะ: จินตภาพและการประกอบสร้างบนฐานของมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม เมืองเวียงสระ จังหวัดสุราษฎร์ธานี” เป็นบทความที่มุ่งเน้นศึกษาอำนาจของมรดก มุขปาฐะที่ส่งผลต่อการประกอบสร้างเมืองในบริบทต่าง ๆ ในเมือง   เวียงสระ จังหวัดสุราษฎร์ธานี ซึ่งปัจจุบันเป็นเมืองโบราณที่มีสภาพเป็นเมืองร้าง โดยเมืองเวียงสระมีมรดกมุขปาฐะที่สำคัญอยู่สองส่วน คือ ส่วนแรกเป็นมรดกมุขปาฐะที่เล่าถึงยุคการก่อตัว ตั้งอยู่ และการเปลี่ยนผ่านเมือง ได้แก่ ตำนานเมืองเวียงสระ โดยมรดกมุขปาฐะส่วนนี้เป็นมรดกมุขปาฐะที่ฉายให้เห็นถึงจินตภาพของประวัติศาสตร์เมืองในสำนึกของชุมชน กล่าวคือ การฉายให้เห็นถึงจินตภาพแห่งพัฒนาการทางประวัติศาสตร์ของเมือง เจ้าผู้ครองเมือง ความรุ่มรวยและความเจริญของเมือง และความสำคัญของเมือง และส่วนที่สองคือ มรดกมุขปาฐะที่เล่าถึงยุคหลังการสลายของเมืองหรือยุคที่เมืองเป็นเมืองร้าง ได้แก่ ตำนานพระขี่หมู ซึ่งเป็นตำนานที่มีส่วนสำคัญในการช่วยสถาปนาความศักดิ์สิทธิ์และความเร้นลับให้กับพื้นที่เมืองเวียงสระในปัจจุบัน อันเป็นการประกอบสร้างความเชื่อเชิงมายาคติของประวัติศาสตร์เมือง โดยมรดก     มุขปาฐะทั้งสองส่วนนั้นได้ประกอบสร้างถึงการมีอยู่ของพื้นที่ ตัวตน และอัตลักษณ์ของชาวเวียงสระและเมืองเวียงสระ ผ่านการถ่ายทอดและส่งผ่านจากรุ่นสู่รุ่น รวมถึงการศึกษาวิจัย ทั้งนี้ มรดกมุขปาฐะเหล่านั้นยังเป็นส่วนหนึ่งของความทรงจำร่วมที่มีพลังหลอมรวมชุมชนให้เกิดประเพณีและพิธีกรรมที่แสดงอัตลักษณ์ของชุมชนอย่างชัดเจนและสร้างสำนึกร่วมต่อการมีตัวตนในประวัติศาสตร์ชาติไทย