การประยุกต์ใช้หลักพระอภิธรรมเพื่อส่งเสริมสุขภาวะที่ดีในชีวิตประจำวัน

พระมหาอภิชัย มหาปุญฺโญ

ผู้แต่ง

พระมหาอภิชัย มหาปุญฺโญ คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย พระนครศรีอยุธยา ประเทศไทย

คำสำคัญ:

หลักพระอภิธรรม, สุขภาวะ, ชีวิตประจำวัน

บทคัดย่อ

ความเป็นมาและวัตถุประสงค์: ปัจจุบันโลกมีการเปลี่ยนแปลงในด้านต่าง ๆ เกิดขึ้น มีการสื่อสารที่ไร้ขีดพรมแดน มีการพัฒนาด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ทำให้การดำเนินชีวิตของคนเปลี่ยนไปจากเดิม มีค่านิยมทางวัตถุสูงขึ้น นําไปสู่การเอาเปรียบกัน มุ่งผลประโยชน์ตนเองมากกว่าส่วนรวม เมื่อสังคมเป็นเช่นนี้ คุณธรรมของบุคคลกลับต่ำลง ทำให้เกิดภาวะขาดสมดุลทั้งทางจิตใจและวัตถุ ก่อให้เกิดปัญหาในสังคม เช่น การทุจริต คอรัปชั่น อาชญากรรม ในพระพุทธศาสนาเห็นว่า สังคมที่มีความสุขเป็นภาวะที่ปราศจากการเบียดเบียนหรือความรุนแรงและอยู่ร่วมกันในสังคมโดยไม่มีทุกข์ หลักพระอภิธรรมเน้นการศึกษาพัฒนาด้านกาย จิตใจ สังคม และปัญญา เพื่อให้มีสุขภาวะที่ดีในระดับปัจเจกชน ประเทศชาติและสังคมโลก โดยมีจุดเริ่มต้นจากจิตใจเป็นตัวขับเน้น เพื่อเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์และสามารถดำเนินชีวิตอยู่ในสังคมโลกอย่างมีความสุข บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวทางการประยุกต์ใช้หลักพระอภิธรรม เพื่อสร้างสุขภาวะที่ดีในชีวิตประจำวัน และนำเสนอแนวทางการประยุกต์ใช้หลักพระอภิธรรมเพื่อสร้างสุขภาวะที่ดีในชีวิตประจำวัน

วิธีดำเนินการวิจัย: การวิจัยเชิงคุณภาพครั้งนี้ วิเคราะห์ข้อมูลจากเอกสารและข้อมูลจากการศึกษาพระอภิธรรม เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยเป็นแบบสนทนาในห้องเรียน การจัดการความรู้ และการถอดบทเรียน

ผลการวิจัย: 1) แนวทางการประยุกต์ใช้หลักพระอภิธรรม เพื่อสร้างสุขภาวะที่ดีในชีวิตประจำวัน พบว่า หลักพระอภิธรรมมีจุดเด่นด้านการศึกษาเพื่อพัฒนาเป็นมนุษย์ที่มีความสมบูรณ์ทั้งด้านร่างกาย และจิตใจ ประกอบด้วย 1.1) ความเข้าใจในการพัฒนาสังคมสุขภาวะในบริบทสังคมไทยปัจจุบันด้วยหลักพระอภิธรรม 1.2) การประยุกต์ใช้หลักพระอภิธรรมในติกมาติกา ว่าด้วยกุศลธรรม อกุศลธรรมและอัพยากตธรรม บุคคลรู้ดังนี้แล้ว ควรตั้งจิตที่จะประกอบแต่กุศลกรรมเท่านั้น มีการให้ทาน รักษาศีล เจริญภาวนา เพราะว่ากุศลธรรม เป็นธรรมที่ควรเจริญให้มาก ซึ่งมีผลเป็นความสุข ไม่ประพฤติอกุศลธรรม เพราะเป็นธรรมที่ควรละให้ได้ ซึ่งมีผลเป็นความทุกข์ และ 2) ข้อเสนอแนวทางการประยุกต์ใช้หลักพระอภิธรรม เพื่อสร้างสุขภาวะที่ดีในชีวิตประจำวัน ประกอบด้วย การบูรณาการหลักพระอภิธรรมเพื่อเสริมสร้างสุขภาวะทางกายและใจ มีกิจกรรมที่ส่งเสริมสุขภาวะ เช่น การปฏิบัติธรรม การออกกำลังกาย การฝึกสมาธิ เพราะความเครียดและวิตกกังวล เกิดจากความคิดของเรา และปรุงแต่งเหตุการณ์ต่าง ๆ ด้วยจินตนาการของเราเอง

ความเกี่ยวข้องกับหลักธรรมคำสอนทางพระพุทธศาสนา: การประยุกต์หลักพระอภิธรรมเป็นกระบวนการศึกษาและพัฒนาพฤติกรรมต่าง ๆ ของมนุษย์ จุดมุ่งหมายหลัก คือ เพื่อสร้างสุขภาวะที่ดีในชีวิตประจำวันมีหลักการที่มุ่งพัฒนาความสมบูรณ์ของมนุษย์ด้านร่างกาย จิตใจ สังคมและปัญญา และสร้างสังคมสุขภาวะ อยู่ร่วมกันอย่างมีความสุขในสังคมโลก

สรุป: หลักพระอภิธรรม ถือเป็นแหล่งความรู้ขั้นปรมัตถ์อันมีค่าในการเสริมสร้างความเป็นอยู่ที่ดีและการใช้ชีวิตอย่างมีสุขภาวะในชีวิตประจำวัน ผู้นิพนธ์ได้ศึกษาและสรุปเป็นองค์ความรู้ นำไปสู่การพัฒนาด้านกาย จิตใจ สังคมและปัญญา ช่วยเสริมสร้างสุขภาวะทางกายและใจ ลดความเครียดวิตกกังวล และเพิ่มความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่น เป็นแนวทางพัฒนาบุคคลให้เป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ และอยู่ในสังคมโลกได้อย่างสันติสุข

เอกสารอ้างอิง

Buddhadasa Bhikkhu. (2008). Applied Buddhism. Dhammathan Foundation.

Chaisuwan, W. (2020). Abhidhamma, Who Says It's Difficult? Volume 1. Foundation for the Propagation of the True Dhamma.

Ketsriphong, O. (2007). Sangkhahavatthu 4 organizational cultures that are conducive to knowledge management. Journal Productivity World for increasing productivity, 12(68), 43-46.

Mahachulalongkornrajavidyalaya University. (1996). Thai Tripitaka. Bangkok: Mahachulalongkornraja.

Mahamakut Rajavidyalaya University. (1990). Abhidhamma Pitaka, Volume 1, Part 1, Dhammasangani and Commentary, published in 200th Anniversary of the Chakri Dynasty

Rattanakosin, B.E. 2525 (vidyalaya edition). Theater Pim Mahamakut Rajavidyalaya.

Methangkun, B. & Methangkun, B. (1978). study guide Abhidhammadhammatha sangaha, Part 1, Section 1 Chittapramat. Sutthisan Printing House.

National Health Commission Office (NHCO). (2007). National Health Act 2007. National Health Commission Office (NHCO).

Peykaeo, R., Phra Kittipong, Phra Kamolrat Taileelais & Pandee, P. (2022). The Mental Development in Abhidhamma Pitaka Course. MBU Humanities Academic Journalc, 14(1), 15-34.

Phrapalad Wisut Kuttachayo. (2022). A study manual for the Abhidhamma at the Chula Abhidhammikatri level (10th ed.). V. Inter Print Company Limited.

Phra Phromkhunaporn (P.A. Payutto). (2008). “Buddhist Holistic Wellness” (6th ed). Saha Printing and Publishing Company.

Phra Saddhammachoti Dhammacariya. (1993). Matikachotika Dhammasaṅgaṇīsarūpaṭṭhanissaya (Chula Aphidhamika level curriculum Ek) (10th ed.). Bangkok Medical Publishing House.

Phra Sri Pariyatimoli. (2000). Youth's morality begins at home. Journal of Sekhiyadham, 10(44), 38-47.

Somdej Phra Buddhakosajarn (P.A. Payututo). (2018). Dictionary of Science. Glossary edition (7th ed.). Mahachulalongkornrajavidyalaya Printing House.

Vijittammo, P. & Thitiyano, P. (2018). An Analytical Study of the Abhidhamma Interpretation of Thera in Buddhism. Journal of MCU Humanities Review, 1(1), 45-58.