ระบบและกลไกการขออนุญาตสร้างและตั้งวัดด้วยพลังบวร ศึกษาเฉพาะกรณี วัดซาราษฎร์บำรุง ตำบลบางดี อำเภอห้วยยอด จังหวัดตรัง

บทคัดย่อ

ความเป็นมาและวัตถุประสงค์: การขออนุญาตสร้างและตั้งวัดในพระพุทธศาสนา มีการดำเนินการตามระบบและกลไกทางกฎหมายของกฎกระทรวง ว่าด้วยเรื่อง การสร้าง การตั้ง การรวม การย้าย และการยุบเลิกวัดการขอรับพระราชทานวิสุงคามสีมา และการยกวัดร้างขึ้นเป็นวัดมีพระภิกษุอยู่จำพรรษา พ.ศ. 2559
ซึ่งกระบวนการทางกฎหมายดังกล่าว มีองค์ประกอบ คือ ปัจจัยนำเข้า ได้แก่ พื้นที่สร้างวัด ชุมชนอยู่รอบบริเวณที่จะสร้างวัด กระบวนการ ได้แก่ การแสดงสิทธิที่ดินจะสร้างวัด การขออนุญาตตามลำดับขั้นตอนจากล่างขึ้นบน เพื่อประโยชน์ต่อการปฏิบัติศาสนกิจของพระสงฆ์และการทำกิจกรรมของพุทธศาสนิกชน บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาระบบและกลไกพร้อมทั้งข้อเสนอแนะและแนวทางการขออนุญาตสร้างและตั้งวัดด้วยพลังบวรของวัดซาราษฎร์บำรุง ตำบลบางดี อำเภอห้วยยอด จังหวัดตรัง

วิธีดำเนินการวิจัย: เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ มีขอบเขตเนื้อหา ประกอบด้วย ด้านการขับเคลื่อนการขออนุญาตสร้างและตั้งวัดด้วยพลังบวร ด้านหลักเกณฑ์และวิธีการตั้งวัด ด้านการขออนุญาตสร้างและตั้งวัด
การวิเคราะห์ข้อมูลจากเอกสารและข้อมูลที่ได้จากภาคสนาม เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยเป็นแบบสัมภาษณ์แบบไม่มีโครงสร้าง โดยได้เก็บรวบรวมข้อมูลการสัมภาษณ์เชิงลึกจากกลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ ได้แก่ กลุ่มอาจารย์ประจำหลักสูตรบัณฑิตศึกษา กลุ่มพระสังฆาธิการในจังหวัดตรัง ผู้อำนวยการสำนักงานพระพุทธศาสนาจังหวัดตรัง นักวิชาการวัฒนธรรม สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดตรัง และการสนทนากลุ่มจากผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน 10 รูป/คน

ผลการวิจัย: พบว่า 1) ระบบและกลไกการขออนุญาตสร้างและตั้งวัดด้วยพลังบวร ประกอบด้วย 4 ขั้นตอน ได้แก่ ขั้นตอนที่ 1 กระบวนการที่ทำให้ได้มาซึ่งที่ดิน ขั้นตอนที่ 2 กระบวนการในการประสานงานกับพระสงฆ์ตั้งแต่มีการเริ่มขอตั้งวัด ขั้นตอนที่ 3 กระบวนการในการสำรวจความคิดเห็นของประชาชน ขั้นตอนที่ 4 กระบวนการของผู้มีส่วนร่วมของผู้นำในชุมชนในท้องถิ่น และ 2) แนวทางการขออนุญาตสร้างและตั้งวัดด้วยพลังบวร พบว่า ควรมีการแก้ไขหลักเกณฑ์ให้มีความยืดหยุ่นมากขึ้น ได้แก่ กำหนดให้พื้นที่ตั้งวัดไม่จำเป็นต้องเป็นที่ดินกรรมสิทธิ์ของวัด กำหนดให้จำเป็นต้องมีอุโบสถ การยื่นเอกสารหลักฐานประกอบการขออนุญาตสร้างและตั้งวัดผ่านระบบออนไลน์ เพื่อให้สามารถดำเนินการเป็นไปด้วยความสะดวกและรวดเร็ว ไม่ล่าช้าจนเกินไป

ความเกี่ยวข้องกับหลักธรรมคําสอนทางพระพุทธศาสนา: ระบบและกลไกการขออนุญาตสร้างและตั้งวัด
ด้วยพลังบวร สอดคล้องกับหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา คือ สาราณียธรรม 6 ประกอบด้วย เมตตากายกรรม เมตตาวจีกรรม เมตตามโนกรรม สาธารณโภคี สีลสามัญญตา และทิฏฐิสามัญญตา เป็นกระบวนการที่ทำให้ชุมชน คณะสงฆ์ และส่วนราชการ ช่วยประสานการดำเนินงานร่วมกันเป็นหนึ่งเดียว สร้างความสามัคคีเพื่อประโยชน์ส่วนรวมต่อพระพุทธศาสนาอย่างมั่นคง

สรุป: ระบบและกลไกการขออนุญาตสร้างและตั้งวัดด้วยพลังบวร เป็นกระบวนการที่มุ่งเน้นการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนได้พัฒนาและส่งเสริมพระพุทธศาสนาให้เจริญรุ่งเรือง เพื่อให้วัดเป็นศูนย์กลางของชุมชน เป็นที่พึ่งทางจิตใจของพุทธศาสนิกชนอย่างมั่นคง กรณีศึกษาวัดซาราษฎร์บำรุง ตำบลบางดี อำเภอห้วยยอด จังหวัดตรัง เป็นการสะท้อนให้เห็นถึงกระบวนการสร้างและขออนุญาตจัดตั้งวัดบนพื้นฐานความร่วมมือของคณะสงฆ์ ผู้นำชุมชน และหัวหน้าส่วนราชการ ให้มีสถานะเป็นวัดที่ถูกต้องตามกฎหมาย