แนวทางการประยุกต์ใช้หลักธรรมทางพระพุทธศาสนากับการส่งเสริมระบบยุติธรรมภายใต้บริบทของกฎหมายในชุมชนพื้นที่องค์การบริหารส่วนตำบลท่าเรือ อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช

บทคัดย่อ

ความเป็นมาและวัตถุประสงค์: ระบบยุติธรรมในชุมชนเป็นกลไกสำคัญในการรักษาความสงบเรียบร้อยและความเป็นธรรมในสังคม และหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาได้ถูกนำมาใช้เป็นแนวทางในการส่งเสริมกระบวนการยุติธรรมมาตั้งแต่สมัยพุทธกาล และยังได้มีอิทธิพลต่อระบบกฎหมายและกระบวนการยุติธรรมของไทยมาอย่างยาวนาน เช่น การไกล่เกลี่ยและการประนีประนอมเพื่อแก้ไขข้อพิพาทอย่างสันติ โดยใช้หลักอธิกรณสมถะ 7 และหลักพรหมวิหาร 4 เป็นต้น ซึ่งหลักการเหล่านี้สามารถนำมาประยุกต์ใช้เพื่อส่งเสริมระบบยุติธรรมในชุมชนได้อย่างมีประสิทธิภาพ นำมาสู่การวิจัยในครั้งนี้ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวทางการประยุกต์ใช้หลักอธิกรณสมถะ 7 เพื่อส่งเสริมระบบยุติธรรมในชุมชนพื้นที่องค์การบริหารส่วนตำบลท่าเรือ อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช ภายใต้บริบทของกฎหมาย
วิธีดำเนินการวิจัย: การวิจัยนี้ใช้รูปแบบการวิจัยเชิงคุณภาพ การเก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสารที่เกี่ยวข้อง และการสัมภาษณ์เชิงลึก โดยใช้แบบสัมภาษณ์แบบกึ่งโครงสร้าง เป็นเครื่องมือในการเก็บรวบรวมข้อมูลกับกลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญแบบเจาะจง ประกอบด้วย 1) กลุ่มประชาชนในพื้นที่ จำนวน 5 คน 2) เจ้าหน้าที่ปกครองส่วนท้องถิ่น จำนวน 5 คน 3) บุคลากรทางการศึกษา จำนวน 3 คน 4) ผู้เกี่ยวข้อง/ผู้แทนด้านศาสนา จำนวน 3 คน และ 5) ตำรวจ จำนวน 5 คน รวมทั้งสิ้น 21 คน และวิเคราะห์ข้อมูลแบบอุปนัย (Analytic Induction)
ผลการวิจัย: จากการศึกษา พบว่า การประยุกต์หลักธรรมทางพระพุทธศาสนากับแนวทางส่งเสริมระบบยุติธรรมในชุมชนท่าเรือ อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช ได้แก่ 1) การมุ่งเน้นการป้องกันอาชญากรรมผ่านการปรับปรุงสภาพแวดล้อมและความร่วมมือระหว่างตำรวจกับชาวบ้าน หลักธรรมอย่างไตรสิกขาและพรหมวิหาร 4 ช่วยส่งเสริมจริยธรรมและความสงบสุข 2) การรับเรื่องราวร้องทุกข์และแจ้งเบาะแสการทุจริต อาศัยไตรสิกขาและพรหมวิหาร 4 ในการรับฟังอย่างมีสติและเป็นกลาง 3) การไกล่เกลี่ยข้อพิพาทใช้หลักอธิกรณสมถะ และพรหมวิหาร 4 เพื่อสร้างบรรยากาศที่ปลอดภัยและเป็นกลางสำหรับการเจรจาต่อรอง 4) การเยียวยาเหยื่ออาชญากรรมเน้นความเมตตาและการให้อภัยเพื่อการฟื้นฟูชีวิต และ 5) การรับผู้พ้นโทษกลับสู่ชุมชน ใช้ไตรสิกขา อริยสัจ 4 และพรหมวิหาร 4 เพื่อช่วยให้ผู้กระทำความผิดกลับตนเป็นพลเมืองดี
ความเกี่ยวข้องกับหลักธรรมคำสอนทางพระพุทธศาสนา: ระบบยุติธรรมในชุมชน คือ กลไกสำคัญที่คอยรักษาความสงบสุขและทำให้คนในชุมชนอยู่ร่วมกันอย่างผาสุข การนำหลักธรรมทางพระพุทธศาสนามาการประยุกต์ใช้เป็นพุทธนวัตกรรม อันได้แก่ หลักไตรสิกขา (ศีล สมาธิ ปัญญา) หลักอริยสัจ 4 (ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค) หลักพรหมวิหาร 4 (เมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา) และหลักอธิกรณสมถะ (สัมมุขาวินัย หลักติณวัตถารกะ) ช่วยส่งเสริมระบบยุติธรรมในชุมชนทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ภายใต้บริบทของกฎหมายและความเป็นธรรม
สรุป: การประยุกต์ใช้หลักธรรมทางพระพุทธศาสนามาเป็นแนวทางสำคัญในการส่งเสริมระบบยุติธรรมในชุมชนพื้นที่องค์การบริหารส่วนตำบลท่าเรือ อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช โดยการศึกษาเกี่ยวกับการส่งเสริมระบบยุติธรรมภายใต้บริบทของกฎหมายในชุมชน ทั้งในรูปแบบป้องกันอาชญากรรม การรับเรื่องร้องทุกข์และแจ้งเบาะแส การไกล่เกลี่ยข้อพิพาท เยียวยาเหยื่ออาชญากรรม และการรับผู้พ้นโทษกลับสู่ชุมชน ควบคู่กับหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา จะช่วยพัฒนาและปรับปรุงให้เกิดประสิทธิภาพและเป็นธรรม อันจะส่งผลให้ชุมชนมีความสงบสุขและอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข