พุทธวิถีเพื่อการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายแบบประคับประคองในเขตจังหวัดสุราษฎร์ธานี

บทคัดย่อ

ความเป็นมาและวัตถุประสงค์: การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากรไทยที่กำลังเคลื่อนเข้าสู่ “ภาวะประชากรสูงวัย” ซึ่งเป็นกลุ่มที่มีความเสื่อมของร่างกายที่เป็นไปตามอายุ จะทำให้พบการเจ็บป่วยเรื้อรังได้มากขึ้น การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายเป็นวิธีการดูแลที่เป็นการเพิ่มคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยและครอบครัวที่เผชิญกับความเจ็บป่วยที่คุกคามชีวิต โดยการป้องกันและบรรเทาอาการที่ทำให้ทุกข์ทรมาน ทั้งอาการเจ็บป่วยทางกาย ปัญหาทางจิตใจ สังคม และ    จิตวิญญาณ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบการดูแลผู้ป่วย ศึกษาหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาพร้อมด้วยการสร้างกิจกรรมพุทธวิถีสำหรับการดูแลผู้ป่วย และเสนอกระบวนการกับการสร้างเครือข่ายพุทธวิถีส่งเสริมสำหรับการดูแลผู้ป่วย

วิธีดำเนินการวิจัย: เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้กระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการ มีขอบเขตเนื้อหา พุทธวิถี      ในการดูแลผู้ป่วย โดยการประยุกต์ไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง ทุกขัง และอนัตตา กิจกรรมพุทธวิถีในการดูแลผู้ป่วย ประกอบด้วย กิจกรรมการให้ความรู้ และกิจกรรมภาคปฏิบัติสำหรับผู้ป่วยโดยนำหลักไตรลักษณ์ ในการสร้างกิจกรรม และการสร้างเครือข่ายพุทธวิถีสำหรับการดูแลผู้ป่วย ประกอบด้วย ผู้ดูแลผู้ป่วย เพื่อนบ้าน ผู้นำชุมชน วัด หน่วยงานสาธารณสุข และเครือข่ายที่เกี่ยวข้องกับสาธารณสุข ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ ได้แก่ พยาบาลวิชาชีพชำนาญการ พยาบาลปฏิบัติการ และผู้ดูแลผู้ป่วย จำนวน 30 ราย ผู้เข้าร่วมกิจกรรม คือ ผู้ป่วยที่สมัครใจเข้าร่วมโครงการและญาติที่ดูแลผู้ป่วย จำนวน 30 ราย และการสร้างเครือข่าย ประกอบด้วย ผู้ป่วยและญาติที่ดูแลผู้ป่วย จำนวน 10 ราย รวมจำนวนทั้งสิ้น 70 ราย เก็บรวบรวมข้อมูลโดยการสัมภาษณ์เชิงลึก

ผลการวิจัย: พบว่า 1) รูปแบบการดูแลผู้ป่วย ได้แก่ การดูแลที่ดำเนินการโดยองค์กรทางศาสนา การดูแลที่บ้าน/การดูแลโดยชุมชน การดูแลในโรงพยาบาล และการดูแลโดยสถานพยาบาลกึ่งบ้าน 2) หลักธรรมทางพระพุทธศาสนา ได้แก่ พรหมวิหารธรรม สังคหวัตถุ กัลยาณมิตตตา หลักอภิณหปัจจเวกขณ์ โยนิโสมนสิการ อัปปมาทธรรม       การเจริญสมถะและวิปัสสนา สำหรับการดูแลผู้ป่วย คือ การใช้ศีลเพื่อช่วยในการดูแล การให้มีสมาธิ และการให้เกิดปัญญา ด้วยการสวดมนต์แผ่เมตตา การให้ผู้ป่วยปล่อยวางจากความทุกข์ใจในเรื่องต่าง ๆ การสนทนาธรรมกับผู้ป่วย และ 3) กระบวนการกับการสร้างเครือข่ายพุทธวิถีส่งเสริมสำหรับการดูแลผู้ป่วย ได้แก่ การส่งต่อ/รับกลับผู้ป่วยในเครือข่าย การจัดระบบข้อมูลการรับ-ส่งต่อระหว่างแม่ข่ายและลูกข่าย การสนับสนุนการดูแลรักษารวมทั้งการจัดบริการด้านต่าง ๆ ในเครือข่าย และการสนับสนุนวิชาการ แลกเปลี่ยนเรียนรู้ในเครือข่าย และการพัฒนาคุณภาพหรือนวัตกรรมการดูแลผู้ป่วยในเครือข่าย

ความเกี่ยวข้องกับหลักธรรมคำสอนทางพระพุทธศาสนา: พุทธวิถีในการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย ในจังหวัด        สุราษฎร์ธานี การประยุกต์หลักไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง ทุกขัง และอนัตตา ด้านร่างกายและด้านจิตใจของผู้ป่วย และกิจกรรมพุทธวิถี พรหมวิหารธรรม สังคหวัตถุ กัลยาณมิตตตา หลักอภิณหปัจจเวกขณ์ โยนิโสมนสิการ        อัปปมาทธรรม การเจริญสมถะและวิปัสสนา และหลักไตรสิกขา

สรุป: การนำหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาเพื่อการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย เป็นการมุ่งหวังให้ผู้ป่วยและบุคคลในครอบครัวสามารถใช้ชีวิตร่วมกันอย่างมีความสุข มีความสัมพันธ์ที่ดีในวาระสุดท้าย มีความสุขสบายทั้งทางร่างกายและจิตใจ มีคุณภาพชีวิตที่ดีที่สุด การลดความทุกข์ทรมานจากการยื้อชีวิต ทำให้ผู้ป่วยจากไปอย่างสงบ และสอดคล้องกับความเชื่อศาสนา สังคม วัฒนธรรม และวิถีชีวิตของผู้ป่วยและครอบครัว