แนวทางการส่งเสริมและการพัฒนากระบวนการการไกล่เกลี่ยข้อพิพาท ตามพระราชบัญญัติการไกล่เกลี่ยข้อพิพาท พ.ศ. 2562

บทคัดย่อ

บทความวิจัยฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่งจากการศึกษาวิจัยโครงการ “การศึกษาสถานการณ์และประเมินผลสำเร็จของมาตรการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทของประเทศไทยในปัจจุบัน” ซึ่งมีวัตถุประสงค์เพื่อให้ทราบสถานการณ์ ปัญหา อุปสรรค และผลการดำเนินการที่เกี่ยวข้อง ทบทวนแนวคิดทฤษฎี กฎหมาย ระเบียบ แนวทางปฏิบัติ และมาตรการที่เกี่ยวข้องกับการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทในชั้นก่อนการพิจารณาคดีของศาล โดยเฉพาะการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทตามพระราชบัญญัติการไกล่เกลี่ยข้อพิพาท พ.ศ. 2562 เพื่อวิเคราะห์ เสนอแนะแนวทางการส่งเสริมและการพัฒนากระบวนการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทของประเทศไทย โดยเป็นการวิจัยแบบผสมผสาน ทั้งวิธีวิจัยเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ

จากการศึกษาวิจัยพบว่า ปัจจัยที่จะทำให้การไกล่เกลี่ยประสบผลสำเร็จได้นั้นต้องเริ่มจาก 1. สร้างการรับรู้ให้กับประชาชน สร้างความเชื่อมั่น และการยอมรับในกระบวนการการไกล่เกลี่ยข้อพิพาท ส่งเสริมพัฒนาให้ผู้ไกล่เกลี่ยมีความรู้ความสามารถจนเป็นที่ยอมรับของประชาชน  2. เร่งขับเคลื่อนกระบวนการไกล่เกลี่ยข้อพิพาททางอาญาในชั้นพนักงานสอบสวนที่ยังมีการขับเคลื่อนได้น้อย โดยการกำหนดยุทธศาสตร์ นโยบาย แผนงาน ที่เป็นรูปธรรมให้นำสู่การปฏิบัติ ปรับปรุงพัฒนากระบวนการไกล่เกลี่ยข้อพิพาททางอาญาในชั้นพนักงานสอบสวนให้เอื้อต่อการปฏิบัติงานของพนักงานสอบสวน เพื่อให้เกิดการไกล่เกลี่ยข้อพิพาททางอาญาในชั้นพนักงานสอบสวน 3. พัฒนากระบวนการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทของศูนย์ไกล่เกลี่ยข้อพิพาทภาคประชาชน (ศกช.) โดยการปรับปรุงกฎหมายให้มีกระบวนการช่วยเหลือคู่กรณีในชั้นบังคับคดีกรณีที่ไม่ปฏิบัติตามบันทึกข้อตกลงระงับข้อพิพาท 4. สร้างกลไกเพื่อให้มีการบูรณาการระหว่างหน่วยงานที่มีการดำเนินการไกล่เกลี่ยภายใต้กฎหมายเฉพาะของแต่ละหน่วยงาน และ 5. ปรับปรุงกฎหมายเพื่อเปลี่ยนจากกระบวนการยุติธรรมทางเลือก ให้เป็นกระบวนการยุติธรรมทางแรกและทางรอด โดยการกำหนดให้คู่พิพาทจะต้องใช้กระบวนการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทก่อนจึงจะมีสิทธินำข้อพิพาทไปสู่การพิจารณาของอนุญาโตตุลาการหรือนำคดีไปสู่ศาล