อุปลักษณ์เชิงมโนทัศน์เกี่ยวกับ “ข้าว” ในสังคมไทย

Abstract

การศึกษาเรื่องอุปลักษณ์เชิงมโนทัศน์เกี่ยวกับ “ข้าว” ในสังคมไทย มีวัตถุประสงค์ 2 ประการ คือ เพื่อวิเคราะห์ความหมายตามบริบทของคำว่า “ข้าว” เมื่อใช้เป็นอุปลักษณ์ และเพื่อวิเคราะห์มโนทัศน์ทางความหมายเกี่ยวกับ “ข้าว” ของคนไทย โดยใช้ทฤษฎีอรรถศาสตร์ปริชาน และแนวคิดการจำแนกอรรถลักษณ์ในการวิเคราะห์ความหมายต่างๆ ของคำ ที่เกิดจากการปรากฏของอุปลักษณ์ “ข้าว” โดยเก็บข้อมูลจากคำศัพท์ สำนวน สุภาษิต และคำพังเพยที่มีคำว่า “ข้าว” ประกอบ

ผลการศึกษาพบว่า ความหมายของอุปลักษณ์ “ข้าว” มี 10 ประเภท ได้แก่ เครื่องบริโภค มนุษย์ เวลา บุญคุณ อาชีพ ผลประโยชน์ คุณสมบัติหรือคุณลักษณะ การมีเพศสัมพันธ์ สิ่งของ ซึ่งแสดงให้เห็นมโนทัศน์ของคนในสังคมไทยว่า “ข้าว” ซึ่งเป็นพืชที่มีความสำคัญ และมีความผูกพันในการดำรงชีวิตของคนไทยจึงมีการถ่ายโยงความหมายของ “ข้าว” ให้มีความหมายที่เกี่ยวข้องสัมพันธ์กับวิถีชีวิตในสังคมไทย

Conceptual Metaphors Using /khǎːw/ (Rice) in Thai

This article aimed to investigate aspects of the concept of Thai speaker as understood by rice in context and to analysis its conceptual metaphors in Thai.  The data were collected from proverbs, idioms and aphorisms that compounded the expressions with ‘khǎːw’.  The analysis is based on Cognitive Semantics and componential analysis approaches.

The result shows 10 main categories of conceptual metaphors of rice.  These are food, human being, time, obligation, career, utility, quality, sexual relations, and things.

From the study of the above metaphors shows that the concepts of Thai speakers towards rice are related with Thais way of life.