จาก ‘เฮฟวี่’ ถึง ‘เมทัล’: นักดนตรีเฮฟวี่เมทัลไทยจาก ‘วัยรุ่นมืออาชีพ’ สู่ ‘ผู้ใหญ่มือสมัครเล่น’, 1970-2010

บทคัดย่อ

บทความชิ้นนี้มุ่งจะพิจารณาการเปลี่ยนแปลงของเงื่อนไขทางเศรษฐกิจในการผลิตดนตรีเฮฟวี่เมทัลในประเทศไทยซึ่งแตกต่างกันไปในแต่ละช่วงเวลา ภายหลังจากดนตรีเฮฟวี่เมทัลเข้ามาในประเทศไทยเป็นครั้งแรกพร้อมกับทหารอเมริกันตอนต้นทศวรรษที่ 1970 มันก็ได้สร้างนักดนตรีเฮฟวี่เมทัล (หรือนักดนตรีอันเดอร์กราวด์) รุ่นแรกของไทยขึ้นมานักดนตรีรุ่นแรกนี้เป็นนักดนตรีอาชีพที่หาเลี้ยงชีพด้วยการเล่นดนตรีเฮฟวี่เมทัลในแบบที่เหมือนแผ่นเสียงที่สุดตามผับในบริเวณค่ายทหารในต่างจังหวัดเพื่อที่จะทำให้ทหารอเมริกันซึ่งเป็นลูกค้าพึงพอใจ ด้วยความนิยมของดนตรีเฮฟวี่เมทัลที่เพิ่มขึ้นและปัจจัยหลายๆ อย่างในทศวรรษที่ 1980 นักดนตรีเฮฟวี่เมทัลหรือ “เฮฟวี่” ได้กลายมาเป็นส่วนหนึ่งของอุตสาหกรรมดนตรีของไทยที่เกิดขึ้นมาใหม่ (แม้จะเป็นแค่ที่ชายขอบก็ตาม) ช่วงกลางทศวรรษที่ 1990 อาชีพนักดนตรีเฮฟวี่เมทัลแบบในยุคก่อนเริ่มสูญหายไปเนื่องจากความนิยมของดนตรีเฮฟวี่เมทัลในไทย (และในสหรัฐอเมริกา) เริ่มถดถอยลง อย่างไรก็ดีในช่วงเวลาเดียวกันนักดนตรีเฮฟวี่เมทัลในรูปแบบที่หนัก (ซึ่งมักเรียกรวมๆ ว่า อันเดอร์กราวด์เมทัล เอกซ์ตรีมเมทัล หรือ“เมทัล” เฉยๆ) กว่าก็ค่อยๆ ก่อตัวขึ้นมาและออกผลงานดนตรีของตัวเองกันออกมาและจัดงานแสดงดนตรีกันเอง ในตอนต้นทศวรรษที่ 2000 นักดนตรีพวกนี้ส่วนหนึ่งก็ได้เซ็นสัญญากับค่ายเพลงใหญ่ๆ ในไทย อย่างไรก็ดีภายใต้แรงกดดันทางเศรษฐกิจผลงานที่พวกเขาออกมาก็เป็นดนตรีเฮฟวี่เมทัลที่เบาลง หรือ กระทั่งดนตรีที่ไม่ใช่เฮฟวี่เมทัลด้วยซ้ำไป นอกจากนี้ในช่วงเวลาเดียวกันก็ไม่มีผับแห่งใดที่จะจ้างนักดนตรีเฮฟวี่เมทัลเล่นประจำกล่าวคือการเล่นดนตรีเฮฟวี่เมทัลไม่สามารถจะเป็นอาชีพได้ ในช่วงปลายทศวรรษที่ 2000 นักดนตรีเฮฟวี่เมทัลทวีจำนวนขึ้นอย่างมหาศาลแต่แทบจะไม่เหลือนักดนตรีเฮฟวี่เมทัลที่เป็นนักดนตรีอาชีพเลยในภาพรวม นักดนตรีเฮฟวี่เมทัลส่วนใหญ่จะเป็นนักดนตรีมือสมัครเล่นซึ่งเป็นคนในวัยทำงานและนักศึกษาระดับอุดมศึกษาที่พยายามจะนำเสนอบทเพลงของตัวเองโดยไม่สังกัดค่ายเพลงใดๆ ผ่านทางช่องทางเก่าๆ อย่างการผลิต CD มาขายเอง และช่องทางใหม่ๆ ในการเผยแพร่อย่างเว็บไซต์เครือข่ายสังคมต่างๆ ในอินเตอร์เน็ต ซึ่งกิจกรรมเหล่านี้เป็นไปได้เพราะการพัฒนาของสถาบันทางเศรษฐกิจศิลปวัฒนธรรมดนตรีใต้ดิน และพัฒนาการทางเทคโนโลยีต่างๆ ทำให้การผลิตและเผยแพร่ดนตรีโดยปัจเจกบุคคลที่ไม่ได้มีทุนทรัพย์มากเป็นไปได้ว่ายุคสมัยก่อนมาก