การเมืองเรื่องภาษาในสังคมไทย
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
ภาษาของคนทุกกลุ่มถือได้ว่าเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมและระบบภูมิปัญญาที่ต้องใช้เวลาในการสร้างสรรค์และสั่งสมสืบทอดกันมาอย่างยาวนานหลายชั่วรุ่นคน แม้ว่าในด้านหนึ่งภาษาจะทำหน้าที่เป็นเครื่องมือในการติดต่อสื่อสารระหว่างกันของคนในสังคม เป็นตัวบ่งชี้อัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์ (Ethnic identity marker) แตในอีกด้านหนึ่งภาษายังเป็นเทคโนโลยีทางอำนาจ (Technology of power) ชนิดหนึ่ง ที่ถูกนำมาใช้ในการประกอบสร้างตัวตนของรัฐชาติด้วยการสถาปนาอำนาจภาษาแห่งชาติ (National language) ขึ้น ในขณะที่อำนาจของภาษาแห่งชาติทรงพลังมากขึ้นๆ พร้อมกันนั้นก็ได้เกิดการกดทับ เบียดขับ หรือย่อยสลายพลังของชุมชนภาษาอื่นๆ ในรัฐชาติให้อ่อนด้อยลงจนถึงสูญสิ้นไปด้วย เช่นเดียวกัน สังคมไทยซึ่งเป็นสังคมพหุภาษา (Multilingual society) มีประวัติศาสตร์และแบบแผนวิถีทางสังคมวัฒนธรรมที่สะท้อนอย่างชัดเจนตลอดมาว่า ดำรงอยู่บนความอุดมมั่งคั่งด้วยวิถีวัฒนธรรมของชุมชนหลากชาติพันธุ์หลายภาษาประกอบไปด้วยชุมชนชาติพันธุ์ที่ใช้ภาษาตระกูลไท-ไทย และชุมชนชาติพันธุ์ที่มีการใช้ภาษาอื่นๆ นอกเหนือจากภาษาไท-ไทย เช่น ชุมชนชาติพันธุ์บนพื้นที่สูงในภาคเหนือ ชุมชนผู้ใช้ภาษาลาว ภาษาเขมร ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือชุมชนผู้ใช้ภาษามอญในภาคตะวันตก ชุมชนผู้ใช้ภาษามลายูในภาคใต้ ฯลฯ เป็นต้น หากแต่ปฏิบัติการต่างๆ ของรัฐไทยผ่านระบบการศึกษา การเมืองการ ปกครอง การพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม กลับมุ่งสถาปนาแต่เพียงอำนาจในภาษาแห่งรัฐหรือภาษาไทยมาตรฐานเท่านั้น โดยการดำเนินนโยบายเอกภาษามาตั้งแต่ยุคสร้างรัฐชาติจนถึงยุคเทคโนโลยีการสื่อสารไร้พรมแดน ในปัจจุบัน ภาวะเช่นนี้ได้สร้างสมสภาพการกดทับและเบียดขับสังคมภาษาอื่นๆที่ดำรงอยู่ในประเทศให้อยู่ในสภาพที่ไร้คุณค่า ไร้พลัง ไร้พื้นที่ทางสังคม มาเป็นเวลานาน อย่างไรก็ตาม พบว่าชุมชนหลากภาษาเหล่านี้ก็มิได้ยอมจำนนต่อการดำเนินตามนโยบายเอกภาษาเสียทีเดียว แต่กลับพยายามแสวงหาวิธีการตั้งรับต่อรอง และต่อสู้กับเทคโนโลยีทางอำนาจของภาษาแห่งรัฐ ไม่เพียงเพื่อการดำรงรักษาวัฒนธรรมทางภาษาของตนเท่านั้น แต่เป็นการสร้างพื้นที่ทางสังคมให้แก่ชุมชนภาษาของตนด้วย บทความนี้มุ่งทำความเข้าใจสังคมไทยในฐานะที่เป็นสังคมพหุภาษาที่อยู่ภายใต้การดำเนินนโยบายเอกภาษา ซึ่งส่งผลให้เกิดกระแสการต่อรองและต่อสู้ของชุมชนภาษาชาติพันธุ์ เพื่อสร้างพื้นที่ทางสังคมให้แก่ชุมชนภาษาของตนผ่านปฏิบัติการในรูปแบบต่างๆ
Article Details
ข้อเขียนทั้งหมดทีปรากฏในวารสารสังคมศาสตร์ เป็นความคิดเห็นของผู้เขียนโดยเฉพาะ มิใช่ทัศนคติของคณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ หรือกองบรรณาธิการวารสารสังคมศาสตร์
เอกสารอ้างอิง
ชัยมงคล เฉลิมสุขจิตศรี. 2551. “การศึกษาในภาษาดั้งเดิมในมุมมองของประเด็น
สิทธิมนุษยชน: กรณีศึกษาภาษาเขมรของชนชาติดั้งเดิมเขมรในจังหวัดสุรินทร์
ประเทศไทย” ใน บทความนำเสนอในการประชุมวิชาการ ชาตินิยมกับ
พหุวัฒนธรรม ณ ศูนย์ประชุมนานาชาติ โรงแรมดิเอ็มเพรส เชียงใหม่, 22-23
ธันวาคม 2551: 143-149.
ชาญวิทย์ เกษตรศิริ (บก. แปล). 2552. ชุมชนจินตกรรม: บทสะท้อนว่าด้วยกำเนิดและการแพร่ขยายของชาตินิยม แปลจาก เบน แอนเดอร์สัน. Imagined
Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism.
กรุงเทพฯ: มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.
ประสิทธิ์ ลีปรีชา. 2550. “ระบบการศึกษาและภาษาในกระบวนการสร้างรัฐชาติไทย”สังคมศาสตร์ 19(1): 277-309.
ม.ป.ช. 2556. ห้องเรียนสองวัฒนธรรม: บ้านมอวาคี พื้นที่เขตวัฒนธรรมพิเศษ.
เชียงใหม่: ศูนยศึกษาชาติพันธุ์และการพัฒนา คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัย
เชียงใหม่.
มูลนิธิชนเผ่าพื้นเมืองเพื่อการศึกษาและสิ่งแวดล้อม (มกส.) และสมาคมศูนย์รวม
การศึกษาและวัฒนธรรมของชาวไทยภูเขาในประเทศไทย. 2556. ปฏิญญา
สหประชาชาติว่าด้วยสิทธิชนเผ่าพื้นเมือง. เชียงใหม่: สำนักพิมพ์เอไอพีพี.
ยุกติ มุกดาวิจิตร. 2551. “สังคมพหุภาษาในยุคที่ไร้ถิ่นฐาน: นโยบายและปฏิบัติการจากมุมมองข้ามวัฒนธรรม” บทความนำเสนอในการประชุมวิชาการ ชาตินิยมกับพหุวัฒนธรรม ณ ศูนย์ประชุมนานาชาติ โรงแรมดิเอ็มเพรส เชียงใหม่, 22-23
ธันวาคม 2551. หน้า 181-194.
สายชล สัตยานุรักษ์. 2551. “ชาตินิยม วัฒนธรรม และความขัดแย้ง” ใน บทความ
แนวคิด การประชมว ุ ชาการ ิ ชาตินิยมกับพหุวัฒนธรรม, หน้า 99-214. เชียงใหม่ :ศูนย์ภูมิภาคด้านสังคมศาสตร์เพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน คณะสังคมศาสตร์
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
สุวิไล เปรมศรีรัตน์ และคณะ. 2545. “แผนที่ภาษาของกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ ในประเทศไทย”. วารสารภาษาและวัฒนธรรม 21(1): 5-35.
________. 2547. แผนที่ภาษาของกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ ในประเทศไทย. กรุงเทพฯ:สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ.
สุวิไล เปรมศรีรัตน์. 2551. “นโยบายทางภาษาสำหรับกลุ่มชาติพันธุ์”, บทความ
นำเสนอในการประชุมวิชาการ ชาตินิยมกับพหุวัฒนธรรม ณ ศูนย์ประชุม
นานาชาติ โรงแรมดิเอ็มเพรส เชียงใหม่ 22-23 ธันวาคม 2551. หน้า 41-53.
เสกสรรค์ ประเสริฐกุล. 2551. “รัฐชาติ ชาติพันธุ์ และความทันสมัย” ใน บทความ
แนวคิด การประชุมวิชาการ ชาตินิยมกับพหุวัฒนธรรมหน้า, หน้า 99-214.
เชียงใหม่: ศูนย์ภูมิภาคด้านสังคมศาสตร์เพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน
คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
ภาษาอังกฤษ
Anderson, Benedict R. O’G. 1991. Imagined Communities: Reflections on theOrigin and Spread of Nationalism. London: Verso.
Diller, Anthony. 1991. “What Makes Central Thai a National Language?” in Craig J. Reynolds (ed.), National Identity and Its Defenders: Thailand,
1939-1989, pp. 87-131. Chiang Mai: Silkworm Books.
Keys, Charles F. 2003. “The Politics of Language in Thailand and Laos” in Michael E. Brown and Sumit Ganguly (eds.), Fighting Worlds: Language Policy and Ethnic Relations in Asia, pp. 177-210. Cambridge, MA: The
MIT Press.
Simmee Oupra. 2009. Language Ecology and Language Planning in Chiang Rai Province, Thailand. Thesis Submitted for the Degree of Doctor of Philosophy in Linguistics, Department of Linguistics, Faculty of Humanities and Social Sciences, University of Adelaide, Australia.
Panadda Boonyasaranai. 2010. The Development and Use of Common Akha Orthography Development. Ph.D. Dissertation in Linguistics, Mahidol University.
Pine, Judith M.S. 2002. Lahu Writing and Writing Lahu: An Inquiry into the Value of Literacy. Thesis Submitted for the Degree of Doctor of Philosophy in Anthropology, Department of Anthropology, University of Washington.
Smalley, William Allen, Chia Koua Vang, Gnia Yee Yang. 1990. Mother of Writing: The Origin and Development of a Hmong Messianic Script. Project translator by Mitt Moua, The University of Chicago Press.
Yukti Mukdawijitra. 2007. Ethnicity and Multilingualism: The Case of Ethnic Tai in the Vietnamese State. Ph.D. Dissertation in Anthropology, University of Wisconsin-Madison.
