ชาวนาอีสาน ชาติไทยและการพัฒนาไปสู่ความทันสมัย
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้ต้องการทบทวนและนำเสนอความคิดของศาสตาจารย์ ชาร์ลส์ เอฟ. คายส์ (Professor Charles F. Keyes) ที่ปรากฏในงานเขียนเกี่ยวกับการศึกษาการเปลี่ยนแปลงของสังคมชาวนาในหมู่บ้านชนบทภาคตะวันออกเฉียงเหนือ หรือภาคอีสาน เชื่อมโยงกับสังคมระดับชาติโดยเฉพาะในประเด็นที่เกี่ยวข้องกับความมั่นคงเป็นปึกแผ่นของชาติไทยในทางการเมืองการปกครองและการพัฒนาสังคมไทยโดยรวมไปสู่ความทันสมัยในรอบ 4 ทศวรรษที่ผ่านมา เริ่มตั้งแต่ทศวรรษที่ 1960
งานเขียนของอาจารย์คายส์สะท้อนความสนใจหลักของอาจารย์ใน 3 ประเด็นใหญ่ๆ คือ ชาติพันธุ์ ศาสนา และความทันสมัย โดยเน้นศึกษาในแนวทางมานุษยวิทยาการตีความที่ได้รับอิทธิพลจากสำนักคิดเวเบอร์เรี่ยนค่อนข้างมากผสมผสานกับการวิเคราะห์ชุมชนชาวนาในระดับจุลภาคเชื่อมโยงกับพัฒนาการทางประวัติศาสตร์และการเมืองในระดับชาติซึ่งเป็นแนวทางการศึกษาที่ริเริ่มโดยสำนักคอร์แนลในช่วงทศวรรษที่ 1950
งานเขียนในระยะต้นๆ ในช่วง 2 ทศวรรษแรกเกี่ยวกับสังคมชาวนาในภาคอีสานและรัฐไทย อาจารย์คายส์ได้เสนอภาพแนวโน้มของปัญหาความขัดแย้งเกี่ยวกับกลุ่มชาติพันธุ์ที่รัฐไทยอาจต้องเผชิญในช่วงของการพัฒนาสังคมไทยไปสู่ความทันสมัย อาจารย์คายส์เสนอให้พิจารณาปัญหาความขัดแย้งในภูมิภาคอีสานจากปฏิสัมพันธ์ทางสังคม เศรษฐกิจ และการเมืองระหว่างรัฐไทยกับประชาชนในภูมิภาคอีสานตลอดช่วงพัฒนาการทางประวัติศาสตร์ที่ผ่านมาจนถึงปัจจุบัน ความขัดแย้งนี้ยังมีส่วนช่วยสร้างอัตลักษณ์ทางเลือกที่หลากหลายของคนอีสาน บางครั้งพวกเขาเลือกที่จะแสดงตัวกับชุมชนและภูมิภาคในท้องถิ่น บางครั้งก็แสดงอัตลักษณ์เชื่อมโยงกับชาวลาวในประเทศลาว และบางครั้งก็แสดงตัวตนผูกพันกับวิถีความเป็นไทยที่มีฐานมาจากวัฒนธรรมไทยภาคกลาง การแสดงออกในเรื่องความเป็นภูมิภาคนิยมของชาวอีสานไม่ได้มีวัตถุประสงค์ที่จะแบ่งแยกดินแดนทางการเมืองการปกครองให้เป็นของกลุ่มตนเอง แต่ต้องการให้รัฐไทยเกิดการตระหนักรู้ ความเข้าใจ และให้การยอมรับสถานภาพความแตกต่างทางวัฒนธรรมของพวกเขาในการดำรงอยู่ร่วมกันภายใต้รัฐไทย อาจารย์คายส์ยังให้ข้อคิดในเรื่องพุทธศาสนาว่ามีอิทธิพลต่อความคิดและวีถีปฏิบัติของผู้คนในสังคมไทยอย่างยิ่งยวด โดยเฉพาะในสังคมชาวนาในภาคอีสานมีลักษณะความเป็นชุมชนศีลธรรม
งานเขียนในระยะหลังของอาจารย์คายส์ได้สะท้อนภาพผลการเปลี่ยนแปลงสังคมชาวนาไปสู่ความทันสมัยในรอบ 4 ทศวรรษที่ผ่านมา ซึ่งเป็นผลจากการผนึกผสานสังคมเศรษฐกิจชาวนาเข้ากับระบบเศรษฐกิจโลก การศึกษาแห่งชาติ การปฏิวัติทางเทคโนโลยี และการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน ชาวนาเรียนรู้แนวคิดและมีประสบการณ์ที่เกี่ยวกับความทันสมัยจากชีวิตประจำวันของพวกเขา นากจากนี้ การพัฒนายังก่อให้เกิดปรากฏการณ์ทางสังคมในภาคอีสานที่โดดเด่น 2 เรื่อง คือผู้ประท้วง และแรงงานอพยพ อย่างไรก็ตาม อาจารย์คายส์เห็นว่า ความเป็นชุมชนท้องถิ่นในภูมิภาคอีสานจะยังคงดำรงอยู่ ไม่ถูกกลืนหายไปในกระแสของการพัฒนาภูมิภาคและชาติไทยไปสู่ความทันสมัย
ผู้เขียนเห็นว่า งานเขียนจำนวนมหาศาลของอาจารย์คายส์เกี่ยวกับการศึกษาสังคมชาวนาในภาคอีสานเชื่อมโยงกับรัฐไทยเป็นงานบุกเบิกทางวิชาการที่มีคุณูปการอย่างยิ่งยวดในการทำความเข้าใจและอธิบายให้เห็นโดยละเอียดถึงการดำรงอยู่และการเปลี่ยนแปลงของชุมชนชาวนาในบริบทของพัฒนาการทางประวัติศาสตร์และการเมืองชาติไทย งานศึกษาของอาจารย์คายส์ได้ช่วยวางรากฐานให้แก่การศึกษาทางมานุษยวิทยาเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสังคมและวัฒนธรรมไทยในระยะเวลาต่อมา
แม้ว่าอาจารย์คายส์จะให้ความสำคัญอย่างมากในประเด็นเรื่องความเป็นไปได้ที่จะเกิดขัดแย้งระหว่างชาวนาอีสานกับรัฐไทย ผู้เขียนพบว่างานเขียนเหล่านี้ยังขาดมิติที่เกี่ยวข้องกับความขัดแย้งภายในสังคมอีสาน เช่น ความขัดแย้งเชิงโครงสร้างสังคมภายในชุมชนชาวนาด้วยกันเองและระหว่างชาวนากับกลุ่มทางสังคมอื่นๆ ในท้องถิ่นภิมภาคอีสานที่สามารถพิจารณาผ่านระบบความสัมพันธ์แบบชนชั้น ระบบอุปถัมภ์ พรรคพวก การแย่งชิงอำนาจการนำของคนในท้องถิ่นที่เชื่อมโยงกับเศรษฐกิจและการเมืองในระดับชาติ
Article Details
ข้อเขียนทั้งหมดทีปรากฏในวารสารสังคมศาสตร์ เป็นความคิดเห็นของผู้เขียนโดยเฉพาะ มิใช่ทัศนคติของคณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ หรือกองบรรณาธิการวารสารสังคมศาสตร์
เอกสารอ้างอิง
ชยันต์ วรรธนะภูติ (2512) เอกสารการสอนชุดวิชาสังคมและวัฒนธรรมไทย.หน่วยที่ 2: พัฒนาการการศึกษาสังคมและวัฒนธรรมไทย. หน้า 55-96.กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช สาขาวิชาศิลปศาสตร์.
นฤจร อิทธิจีระจรัส (2526) โครงสร้างสังคมของชาวนาไทย. แปล (Potter 1967 Thai Peasant Social Structure เขียน) กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
รัตนา บุญมัธยะ (2548) “ภรรยาฝรั่ง: ผู้หญิงอีสานกับการแต่งงานข้ามวัฒนธรรม,” วารสารลุ่มน้ำโขง 1(2), พค.-สค., หน้า. 1-53.
สุริยา สมุทคุปติ์ และคณะ (2539) ทรงเจ้าเข้าผี. เอกสารทางวิชาการลำดับที่ 27.กรุงเทพฯ: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร.
อานันท์ กาญจนพันธ์ุ (2537) “บทบาทของนักวิจัยและทุนวิจัยอเมริกันในการสร้างกระบวนทรรศน์ด้านไทยศึกษา.” เอกสารประกอบการประชุมวิชาการเรื่อง บทบาทต่างประเทศในการสร้างองค์ความรู้ที่เกี่ยวข้องกับประเทศไทยวันที่ 5-6 สิงหาคม 2537 ณ โรงแรม รอยัล ออคิด เชอราตัน, กรุงเทพฯ จัดโดยสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว).
ภาษาอังกฤษ
Anan Ganjanapan (1984) “The Partial Commercialization of Rice Production in Northern Thailand (1900-1980).” Unpublished PhD Dissertation, Cornell University.
Anderson, Benedict R.O’ G (1978) “Studies of the Thai State: The State of
Thai Studies.” In The Study of Thailand: Analyses of Knowledge, Approaches, and the Prospects in Anthropology, Art History, Economics, History, and Political Science. Eliezer B. Ayal, ed., pp. 193-252. Athens,Ohio: Ohio University Center for International Studies, Southeast Asian Program.
Appadurai, Arjun., ed (2003) Globalization. Durham & London: Duke University Press.
Bell, Peter F (1980) “Western Conceptions of Thai Society : The Politics of American Scholarship.” A paper presented at Thai-European Seminar on Social Change in Contemporary Thailand. University of Amsterdam.
Bohannan, Paul and Mark Glazer., eds (1988) High Points in Anthropology. Second edition. New York: McGraw-Hill, Inc.
Chayan Vaddhanaphuti (1984) “Cultural and Ideological Reproduction in Rural Northern Thai Society.” PhD Dissertation, Stanford University.
Clifford, James and George E. Marcus., eds (1986) Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press.
Condominas, Georges (1975) “Phiban Cults in Rural Laos.” In Change and Persistence in Thai Society. G. Willaim Skinner and A. Thomas Kirsch, eds., pp. 252-273. Ithaca and London: Cornell University Press.
Embree, John F (1950) “Thailand—A Loosely Structured Social System.” American Anthropologist LIUI: 181-193.
Eskobar, Arturo (1992) “Reflections on ‘Development’: Grassroots Approaches and Alternative Politics in the Third World.” Futures, June, pp. 411-436.
Geertz, Clifford (1973) The Interpretation of Cultures. Basic Books, Inc.
---------- (1983) Local Knowledge: Further Essays in Interpretive Anthropology.Basic Books, Inc.
Hirsch, Philip (1990) Development Dilemmas in Rural Thailand. Singapore: Oxford University Press.
---------- (1993) The Village in Perspective: Community and Locality of Rural Thailand. Chiangmai: Social Research Institute, Chiangmai University.
Jarin Boonmathya (1995) “Peasant Movement and Organization: A Case of Esarn Small Farmers’ Assembly (ESFA) in Northeastern Thailand.” Unpublished Master’s Thesis, Institute of Social Studies, The Hague, The Netherlands.
Keyes, Charles F (1966) “Peasant and Nation: A Thai-Lao Village in a Thai State.” Unpublished PhD Dissertation, Cornell University.
-------------------- (1967a) Isan: Regionalism in Northeastern Thailand. Ithaca: Cornell-Thailand Project. Interim Reports Series. Number 10. Data Paper: Number 65. Southeast Asia Program. Department of Asia Studies. Cornell University.
---------- (1967b) “Security and Development in Thailand’s Rural Areas.” A paper prepared for presentation at a seminar on Development and Security to be held at RAND/Santa Monica on November 16-18, 1967. Unpublished.
---------- (1971) “Buddhism and National Integration in Thailand.” Journal of Asian Studies XXX: 551-68.
---------- (1975) “Kin Groups in a Thai-Lao Community.” In Change and Persistence in Thai Society. William G. Skinner & Thomas A. Kirsch, eds., pp, 274-297. Ithaca: Cornell University Press.
---------- (1976) “Leadership in Rural Thailand.” In Modern Thai Politics: From Village to Nation. Clark D. Neher, ed., pp. 219-250. Cambridge, Massachusetts: Schenkman Publishing Company.
---------- (1977a) “Millennialism, Theravada Buddhism, and Thai Society.” Journal of Asian Studies, Vol. XXXVI, No 3. February: 36 (2): 283-302.
---------- (1977b) The Golden Peninsula: Cultures and Adaptation in Mainland Southeast Asia. New York: Macmillan Publishing Co., Inc.
---------- (1978) “Ethnography and Anthropological Interpretation in the Study of Thailand.” In The Study of Thailand: Analyses of Knowledge, Approaches, and the Prospects in Anthropology, Art History, Economics, History, and Political Science. Eliezer B. Ayal, ed., pp. 1-60. Athens, Ohio: Ohio University Center for International Studies, Southeast Asian Program.
---------- (1983a) “Economic Action and Buddhist Morality in a Thai Village.” Journal of Asian Studies XLII (4): 851-868.
---------- (1983b) “Peasant Strategies in Asian Societies: Moral and Rational Economic Approaches- A Symposium.” Journal of Asian Studies Vol. XLII (4), August: 753-768.
---------- (1984a) “Changing Agrarian Worlds: Reflections on SriLanka from the Perspective of Thailand.” A paper prepared for conference on Symbolic and Material Aspects of Agrarian Change in SriLanka. July 23-27, 1984. Unpublished.
---------- (1984b) “Mother or Mistress But Never a Monk: Buddhist Notions of Female Gender in Rural Thailand.” American Ethnology 11(2) May: 223- 240.
---------- (1987) Thailand: Buddhist Kingdom as Modern Nation-State. Boulder and London: Westview Press.
---------- (1991a) “Buddhist Detachment and Worldly Gain: The Economic Ethic of Northeastern Thai Villagers.” In Thailand: Collected Essays in Honor of Professor Saneh Chammarik. Chaiwat Satha-Anand, ed., Special Issue of Journal of Political Science, Thammasat University, 16.1-2.: 271-298.
---------- (1991b) “The Proposed World of the School: Thai Villagers’ Entry into Bureaucratic State System.” In Reshaping Local Worlds: Formal Education and Cultural Change in Southeast Asia, Charles Keyes, ed., pp. 89-130. Monograph 36. New Haven: Yale University Southeast Asia Studies.
---------- (1992) “Hegemony and Resistance in Northeastern Thailand.” A paper prepared for the International Colloquium on “Regions and national Integration in Thailand (1892-1992) held at the University of Passau, June.
---------- (1993) “Buddhist Economics and Buddhist Fundamentalism in Burma and Thailand.” In Fundamentalism and the State: Remaking Politics, Economics and Militance. Martin E. Mary and R. Scott Appleby. eds., pp. 367-409. Chicago: University of Chicago Press.
---------- (2002a) “Migrants and Protestors: ‘Development’ in Northeastern Thailand,” Keynote address in the Eighth International Thai Studies Conference, Nakhonphanom, Thailand. January 9-12, 2002.
---------- (2002b) “Weber and Anthropology,” Annual Review Anthropology, 31: 233-55.
---------- ([ 1967 ori.] 2003) “Ban Nong Tun: A Thai-Lao Village in Central Northeastern Thailand.” Unpublished paper.
---------- (2005) “ ‘Development’ in Rural Northeastern Thailand: A Perspective over 4 Decades.” A paper presented at a seminar held by Faculty of Humanities & Social Sciences, Khon Kaen University.
---------- (2006a) “Migration, Development, and the Persistence of a Rural Community: A Northeastern Thai Village through Four Decades.” Unpublished.
---------- (2006b) “ ‘Development’ in Northeastern Thailand: A Perspective from a Rural Community over Four Decades. A paper used for PowerPoint Presentation for a seminar sponsored by the Center for Demography and Ecology. University of Washington. Seattle. December. Unpublished.
---------- (2006c) “Communism, Peasants, and Buddhism: The Failure of ‘Peasant Revolutions’ in Thailand in Comparison to Cambodia.” to be published in Community and Trajectories of Change in Cambodia and Thailand: Anthropological Studies in Honor of May Ebihara, ed. by John Marston,
in preparation.
----------2549) “The Anthropology of Thailand and the Study of Social Conflict.”ใน วัฒนธรรมไร้อคติ ชีวิตไร้ความรุนแรง. เล่ม 1. หนังสือรวมบทความการประชุมประจำาปีทางมานุษยวิทยาครั้งที่ 4, เอกสารวิชาการลำดับที่ 52.กรุงเทพมหานคร: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร.
Kirsch, Thomas A. (1977) “Complexity in the Thai Religious System.” Journal of Asian Studies, XXVI, 2 (February): 241-266.
Marcus, George E and Michael M.J. Fisher (1986) Anthropology as Cultural Critique; An Experimental Moment in the Human Sciences. Chicago and London: University of Chicago Press.
Morrison, Ken (1995) Marx, Durkheim, Weber: Formations of Modern Social Thought. London: SAGE Publications.
Phillips, Herbert P. (1965) Thai Peasant Personality. Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
Popkin, Samuel L (1979) The Rational Peasant: The Political Economy of Rural Society in Vietnam. Berkeley: University of California Press.
Rabinow, Paul (1984) The Foucault Reader. New York: Pathoen Books. Ratana Boonmathya (1997) “Contested Concepts of Development in Rural Northeastern Thailand.” Unpublished PhD Dissertation, University of Washington.
Scott, James C (1976) The Moral Economy of the Peasant: Rebellion and Subsistence in Southeast Asia. New Haven, Conn: Yale University Press.
Sharp, et al (1953) Siamese Rice Village: A Preliminary Study of Bang Chan, 1948-1949. Bangkok: Cornell Research Center.
Skinner, William G (1954) Chinese in Thai Society: An Anthropological History. Ithaca, New York: Cornell University Press.
Skinner, William G. and Thomas A. Kirsch (1975) “Introduction.” In Change and Persistence in Thai Society. William G. Skinner and Thomas A. Kirsch, eds., pp. 9-24. Ithaca: Cornell University Press.
Tanabe, Shigeharu and Charles F. Keyes. eds., (2002) Crisis and Social Memory: Modernity and Identity in Thailand and Laos. London: Routledge Curzon.
Tjelland, Rune (1995) “Political Brokerage: Rural Activists and Peasant Mobilisation in Northeast Thailand.” Master’s Thesis. Department of Anthropology, University of Oslo.
Turton, Andrew (1978) “The Current Situation of Thai Countryside. “ In Thailand: Roots of Conflicts. A. Turton, J. Fast, and M. Caldwell, eds., pp. 104-142. Nottingham, England: Spokesman Bertrand Russel Press.
---------- (1989) “Local Powers and Rural Differentiation.” In Agrarian Transformations: Local Processes and the State in Southeast Asia. Gillian Hart, Andrew Turton, and Benjamin White with Brian Fegan and Lim Tock Ghee, eds., pp. 70-97. Berkeley: University of California Press.
Weber, Max (1958) The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism. Transl. T. Parsons. New York: Scribner’s Sons. Witayakorn Chiengkul (1982) “The Effects of Capitalist Penetration in the ืTransformation of the Agrarian Structure in the Central Region of Thailand (1960-1980).” Master’s Thesis. Institute of Social Studies, The Hague, The Netherlands.
