บทความวิชาการ สิทธิชุมชน : การจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ของชุมชนท้องถิ่นอย่างยั่งยืน

-

ผู้แต่ง

  • ว่าที่ร้อยตรีอัศวลักษ์ ราชพลสิทธิ์ นักวิชาการอิสระ หน่วยจัดการระดับจังหวัดสำหรับกระจายโอกาสการดําเนินงานสร้างเสริมสุขภาพขนาดเล็ก จังหวัดสงขลา
  • นายพินิต จันทน์เสนะ ผู้อำนวยการศูนย์การเรียนรู้เพื่อปวงชนภาคใต้ตอนล่าง
  • นางสาวกาญจนา จันทน์เสนะ อาจารย์ประจำ ศูนย์การเรียนรู้เพื่อปวงชนภาคใต้ตอนล่าง
  • ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ปราโมทย์ แก้ววงศ์ศรี อาจารย์ประจำ ศูนย์การเรียนรู้เพื่อปวงชนภาคใต้ตอนล่าง
  • นางสุจินต์ เกิดสมบูรณ์ อาจารย์ประจำ ศูนย์การเรียนรู้เพื่อปวงชนภาคใต้ตอนล่าง

คำสำคัญ:

สิทธิชุมชน, รัฐธรรมนูญ, การจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

บทคัดย่อ

บทความฉบับนี้ มุ่งศึกษาแนวคิดว่าด้วยเรื่องสิทธิชุมชนในรัฐธรรมนูญ ความหมาย หลักการสำคัญ รวมถึงการยกตัวอย่างกรณีศึกษาการใช้สิทธิชุมชนตามรัฐธรรมนูญในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของชุมชนท้องถิ่นในมิติการจัดการทรัพยากรดิน น้ำ และป่าของชุมชนท้องถิ่น

สิทธิชุมชนในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 พุทธศักราช2550 และ พุทธศักราช 2560 ได้มีการส่งเสริมให้ชุมชนท้องถิ่นมีสิทธิในอำนาจอันชอบธรรมจัดการตนเองทุกมิติไม่ว่าจะเป็นการอนุรักษ์ ฟื้นฟู ประเพณี วัฒนธรรม ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม อันนำไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน ชุมชนมีระบบสวัสดิการที่มั่นคงบนฐานทุนทรัพยากร โดยมีปัจจัยสนับสนุน 3 ปัจจัยหลัก ได้แก่ ปัจจัยภายใน ปัจจัยภายนอก และปัจจัยด้านการเงิน เพื่อให้ชุมชนสามารจัดการวางแผน จัดการองค์การ บังคับบัญชาประสานงาน และ ควบคุมการดำเนินงานด้วยกลไกการรวมกลุ่มเครือข่าย

อย่างไรก็ตามในการศึกษาแนวคิดสิทธิชุมชนในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมนั้นควรมีการสังเคราะห์ข้อมูลเชิงพื้นที่ เพื่อสะท้อนให้เห็นถึงชุดความรู้ความจริงที่เป็นปรากฏการณ์ของชุมชนท้องถิ่นตามบริบทของพื้นที่ที่มีความเป็นลักษณะเฉพาะตัว

References

กาญจนา คุ้มทรัพย์. (2558).สิทธิชุมชนกับการจัดการทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน กรณีศึกษาป่าชุมชนในจังหวัดอุบลราชธานี. วารสารรัฐศาสตร์และนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏกาฬสินธุ์. 4(1).141-157.

กิตติศักดิ์ ปรกติ. (2550). สิทธิของบุคคลซึ่งรวมกลุ่มกันเป็นชุมชน. กรุงเทพฯ: วิญญูชน.

นิตยา โพธิ์นอก. (2557). ชุมชนกับสิทธิในทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. กรุงเทพฯ : สำนักวิจัยและพัฒนา สถาบันพระปกเกล้า.

นพดล พลเสน. (2559). รัฐได้ประโยชน์อะไรของหลักสิทธิมนุษยชนจากการส่งเสริมสิทธิชุมชนในการมีส่วนร่วมอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมประเทศไทย. กรุงเทพฯ: สถาบันรัฐธรรมนูญศึกษาสำนักงานศาลรัฐธรรมนญู.

บรรเจิด สิงคะเนติ. (2552). การใช้สิทธิทางศาลของบุคคลซึ่งถูกละเมิดสิทธิหรือเสรีภาพตามรัฐธรรมนูญมาตรา 28 ในกรณีที่ศาลมีคำพิพากษาถึงที่สุดแล้ว. วารสารนิติศาสตร์. 38. (2). 225 - 252.

บุญมี โททำ. (2563). สิทธิชุมชนในการจัดการและใช้ประโยชน์ทรัพยากรธรรมชาติและป่าไม้กรณีศึกษาป่าชุมชนบ้านดงยาง ตำบลก่อเอ้ อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี. วารสารสันติศึกษาปริทรรศน์ มจร.8.(4). 1452-1465

บุญยิ่ง ประทุม. (2551) พัฒนาการการบริหารงานตามหลักความโปร่งใสและการมีส่วนร่วมของประชาชน : ศึกษาเฉพาะกรณี องค์การบริหารส่วนตำบลเขาสามยอด จังหวัดลพบุรี . มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์/กรุงเทพฯ.

พิมรดา มณีอินทร์. (2558). สิทธิชุมชนในการจัดการป่าชุมชน : ศึกษากรณีป่าชุมชนบ้านโนนตูมถาวรอำเภอขุนหาญ จังหวัดศรีษะเกษ. วิทยานิพนธ์นี้เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชากฎหมายมหาชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, กรุงเทพฯ.

พิมพ์ลิขิต แก้วหานาม และคณะ. (2559). สิทธิชุมชนกับกระบวนการมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กรณีศึกษาบ้านคำไผ่-โนนสง่า จังหวัดกาฬสินธุ์. วารสารการบริหารปกครอง. 5.(2).198-220.

มูลนิธิเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน. (2552). สิทธิชุมชนมิติประมงพื้นบ้าน. กรุงเทพฯ: สำนักการพิมพ์มูลนิธิเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน.

ยศ สันตสมบัติ และคณะ. 2536. ป่าฝนเขตร้อนกับภาพรวมของป่าชุมชนในประเทศไทย. กรุงเทพฯ : สถาบันชุมชนท้องถิ่นพัฒนา.

รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2540. ราชกิจจานุเบกษา. 114 (11 ตุลาคม 2540).

รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย. (2560, 6 เมษายน). ราชกิจจานุเบกษา. เล่มที่ 134 ตอนที่ 40 ก.

ราชบัณฑิตยสถาน. (2542). พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒. กรุงเทพฯ: นานมีบุ๊คพับลิเคชั่นส์.

รจนา คำดีเกิด. (2554). การศึกษาความตื่นตัวด้านสิทธิชุมชนในการบริหารจัดการและปกป้องทรัพยากรธรรมชาติ วัฒนธรรม และวิถีชีวิตของคนลุ่มน้ำโขงจังหวัดอุบลราชธานี จากโครงการไฟฟ้าพลังน้ำเขื่อนบ้านกุ่ม. วิทยานิพนธ์ ปริญญา

รัฐประศาสนศาสตรมหาบัณฑิต. สถาบันบัณฑิตพัฒนาบริหารศาสตร์.

วรินทร์ลดา สืบดี และพระครูธรรมธรบุญเที่ยง ลักษณ์พลวงค์. (2564). กระบวนทัศน์ใหม่ในการขับเคลื่อนเครือข่ายภาคประชาชนเพื่อจัดการทรัพยากรธรรมชาติในท้องถิ่น. วารสารบัณฑิตแสงโคมคำ. 6(2)364-378.

สนั่น ชูสกุล และคณะ (2550). โครงการสิทธิชุมชนศึกษาภาคอีสาน. รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย

เสน่ห์ จามริก. (2547). สิทธิชุมชนในมุมมองระดับโลก (Community rights in global perspective). กรุงเทพฯ: สำนักคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ.

โสภา เดชรัตน์, ปรัชญเกียรติ ว่าโร๊ะ และรวยริน เพ็ชรสลับแก้ว. (2556). เจาะแผนพัฒนาภาคใต้. นนทบุรี: สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ.

สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร. (2563). สิทธิชุมชน. กรุงเทพฯ: สำนักการพิมพ์ สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร.

อานันท์ กาญจนพันธุ์. (2544). มิติชุมชน วิธีคิดท้องถิ่น ว่าด้วย สิทธิอำนาจและการจัดการทรัพยากร.กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย

อุดมศักดิ์ สินธิพงษ์. (2558). ชุมชนท้องถิ่นกับการมีส่วนร่วมจัดการทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน. วารสารนักบริหาร. 35(1).104-113.

อรทัย อินต๊ะไชยวงค์. (2560). สิทธิชุมชน ในการจัดการ การบำรุงรักษา และการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. วารสารนิติศาสตร์และสังคมท้องถิ่น. 1.(1). 171-193.

Downloads

เผยแพร่แล้ว

12/24/2023