งูหงอนทอง: การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติตามแนวทางการศึกษาวรรณกรรมวิจารณ์เชิงนิเวศ

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1.ความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ 2.ภาพแทนของธรรมชาติ 3.คุณค่าของนิทาน โดยศึกษาจากนิทานเรื่องงูหงอนทอง ของ มาลา คำจันทร์ ตามแนวทางการศึกษาวรรณกรรมวิจารณ์เชิงนิเวศ ผลการศึกษาพบความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติใน 2 ลักษณะ ได้แก่ ความสัมพันธ์ในลักษณะที่มนุษย์พึ่งพาธรรมชาติ และความสัมพันธ์ในลักษณะที่มนุษย์เบียดเบียน ทำลายธรรมชาติ ส่วนภาพแทนของธรรมชาติที่ปรากฏในนิทานเรื่องงูหงอนทอง มี 3 ภาพ ได้แก่ ภาพแทนของธรรมชาติในฐานะผู้ให้ทั้งทางตรงและทางอ้อม ภาพแทนของธรรมชาติในฐานะความเชื่อ และภาพแทนของธรรมชาติในฐานะผู้ตักเตือนสั่งสอนมนุษย์ สำหรับคุณค่าของนิทานที่ปรากฏในเรื่องนี้คือการสะท้อน ภาพต่าง ๆ อันได้แก่ ด้านความกตัญญูทั้งต่อผู้มีพระคุณที่เป็นมนุษย์และธรรมชาติ ด้านความเชื่อเรื่องผีที่มีอยู่ในสังคมไทย และด้านสังคมที่สะท้อนให้เห็นความเหลื่อมล้ำทางสังคมของคนชนบทในเขตภาคเหนือ ทั้งหมดนี้สื่อให้เห็นว่าธรรมชาติอยู่ในวิถีชีวิตของมนุษย์ และมนุษย์ต้องพึ่งพิงธรรมชาติ มนุษย์จึงเป็นเพียงส่วนหนึ่งของธรรมชาติแต่ไม่ใช่เจ้าของธรรมชาติ มนุษย์จึงควรเคารพและรู้คุณธรรมชาติ