การเปลี่ยนภูมิทัศน์ทางเศรษฐกิจและสังคมของชาวนาบึงกาฬ : ย้อนมองวาทกรรมว่าด้วยสังคมชาวนาของ Edward C. Banfield และ James C. Scott

บทคัดย่อ

บทความนี้ต้องการนำเสนอ การเปลี่ยนแปลงของสังคมชนบทอีสานผ่านการเปลี่ยนภูมิทัศน์ทางเศรษฐกิจและสังคมของชาวนาในจังหวัดบึงกาฬ อันเนื่องมาจากเปลี่ยนวิถีการผลิตจากข้าวมาเป็นยางพาราว่ามีผลต่อการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางเศรษฐกิจ วิถีชีวิตและความสัมพันธ์ของชาวนากับคนกลุ่มอื่นๆ ในสังคมอย่างรวดเร็วซึ่งแตกต่างจากวิถีการการผลิตข้าวและพืชเศรษฐกิจอื่นๆ ดังเช่นในอดีตที่ผ่านมา ผู้เขียนได้นำแนวคิดการศึกษาสังคมชาวนาของ Edward C. Banfield และ James C. Scott มาทบทวน เพื่อให้เห็นถึงพัฒนาการการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น เนื่องจากแนวทางการศึกษาสังคมชาวนาของทั้งสองท่านมีอิทธิพลต่อการสร้างชุดคำอธิบายว่าด้วยชาวนาในไทยมากพอสมควร แต่จากการศึกษาเอกสารและข้อมูลภาคสนามในพื้นที่ ผู้เขียนพบว่าคำอธิบายว่าด้วย “สังคมชาวนา” ของทั้งสองท่านมีข้อจำกัดในการนำมาใช้กับสังคมชาวนาบึงกาฬในปัจจุบัน ทั้งนี้เพราะสังคมชาวนาได้หลุดจากฐานวัฒนธรรมและวิถีการผลิตแบบยังชีพเสียแล้ว