ปัญหาการปล่อยชั่วคราวผู้ต้องหาหรือจำเลยในคดีอาญาด้วยระบบประเมินความเสี่ยงในชั้นพิจารณาคดีของศาล

บทคัดย่อ

       การศึกษาค้นคว้าอิสระนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาแนวคิด ทฤษฎี และหลักการคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของผู้ต้องหาหรือจ􀃎ำเลยในการปล่อยชั่วคราวด้วยระบบประเมินความเสี่ยง (2) ศึกษากฎหมาย และมาตรการปล่อยชั่วคราวด้วยระบบประเมินความเสี่ยงตามกฎหมายไทยและต่างประเทศ ประกอบด้วยสหรัฐอเมริกา และประเทศญี่ปุ่น (3) วิเคราะห์ปัญหาและอุปสรรคในการปล่อยชั่วคราวด้วยระบบประเมินความเสี่ยงและ (4) เสนอแนะแนวทางการแก้ไขกฎหมายและมาตรการปล่อยชั่วคราวด้วยระบบประเมินความเสี่ยง
      การศึกษาค้นคว้าอิสระครั้งนี้ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วยวิธีการวิจัยทางเอกสารที่เกี่ยวข้องทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็นตัวบทกฎหมาย ตำรา บทความ วิทยานิพนธ์ สารนิพนธ์ งานวิจัย วารสาร คู่มือการปฏิบัติงาน และข้อมูลจากสื่ออิเล็กทรอนิกส์ทั้งของประเทศไทยและต่างประเทศ
      ผลการศึกษาพบว่า (1) การปล่อยชั่วคราวด้วยระบบประเมินความเสี่ยงมีหลักเกณฑ์ข้อจำกัดเฉพาะผู้ต้องหาหรือจำเลยที่มีคดีอัตราโทษจำคุกไม่เกิน 5 ปี และมีบุคคลรับรองความประพฤติและบุคคลอ้างอิงยืนยันความน่าเชื่อถือ การปล่อยชั่วคราวด้วยระบบประเมินความเสี่ยงยังไม่สามารถให้ความช่วยเหลือผู้ต้องหาหรือจำเลยได้อย่างครอบคลุมและมีประสิทธิภาพ จึงเป็นเพียงการให้โอกาสผู้ต้องหาหรือจำเลยที่มีฐานะยากจนบางกลุ่มที่มีโอกาสเข้าถึงสิทธิในการปล่อยชั่วคราวด้วยระบบประเมินความเสี่ยงเท่านั้น (2) จากการศึกษากฎหมายสหรัฐอเมริกาให้สิทธิผู้ต้องหาหรือจำเลยได้รับการพิจารณาปล่อยชั่วคราวได้ทุกคดี ยกเว้นคดีที่มีอัตราโทษประหารชีวิต ส่วนกฎหมายประเทศญี่ปุ่นมีกลไกการกลั่นกรองผู้ต้องหาตั้งแต่เริ่มดำเนินคดี และให้สิทธิจำเลยได้รับการปล่อยชั่วคราวในชั้นพิจารณาคดีของศาลเท่านั้น สำหรับประเทศไทยให้สิทธิผู้ต้องหาหรือจำเลยขอปล่อยชั่วคราวด้วยระบบประเมินความเสี่ยงโดยมีหลักเกณฑ์ข้อจำกัดเฉพาะตามที่ศาลกำหนด (3) ปัญหาการปล่อยชั่วคราวด้วยระบบประเมินความเสี่ยง คือ การจำกัดอัตราโทษผู้ต้องหาหรือจำเลยไม่เกิน 5 ปี ไม่มีหน่วยงานสนับสนุนศาลด้านข้อมูลของผู้ต้องหาหรือจำเลย ผู้ต้องหาหรือจำเลยไม่มีบุคคลรับรองความประพฤติและบุคคลอ้างอิง ระดับความเสี่ยงและเงื่อนไขการกำกับดูแลไม่เหมาะสมกับอัตราโทษ ดังนั้น จึงมีข้อเสนอแนะ (4) แก้ไขประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 108 โดยบัญญัติเพิ่มเติมในส่วนของการวินิจฉัยคำร้องขอปล่อยชั่วคราวต้องพิจารณาผลของการประเมินความเสี่ยงประกอบด้วย และแก้ไขประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 190 โดยบัญญัติเพิ่มเติมในส่วนของการลงโทษผู้ต้องหา
หรือจำเลยที่หลบหนีระหว่างการปล่อยชั่วคราวไว้เป็น มาตรา 190/1 บัญญัติว่า “ผู้ใดหลบหนีระหว่างการได้รับอนุญาตให้ปล่อยชั่วคราวไปจากศาล พนักงานอัยการ พนักงานสอบสวน หรือเจ้าพนักงานผู้มีอำนาจให้ปล่อยชั่วคราวในคดีอาญา ต้องระวางโทษ...” โดยบทลงโทษสำหรับความผิดในการหลบหนีนั้นจะต้องไม่ระงับสิ้นไป เพราะเหตุที่มีการสั่งไม่ฟ้อง ยกฟ้อง จำหน่ายคดีหรือถอนฟ้องผู้ต้องหาหรือจำเลยผู้นั้นแต่ประการใด