การวิเคราะห์ความยากจนของผู้สูงอายุในจังหวัดเชียงราย (AN ANALYSIS OF THE POVERTY IN ELDERLY IN CHIANG RAI PROVINCE)

บทคัดย่อ

          การวิเคราะห์ความยากจนของผู้สูงอายุในจังหวัดเชียงราย มีวัตถุประสงค์ในการศึกษา ได้แก่ 1) เพื่อวิเคราะห์รายได้ ฐานะทางเศรษฐกิจ และสถานการณ์ความยากจน ของผู้สูงอายุของจังหวัดเชียงราย และ 2) เพื่อวิเคราะห์ปัจจัยที่ส่งผลต่อความยากจนของผู้สูงอายุในจังหวัดเชียงราย การศึกษาในครั้งนี้การวิจัยแบบผสม ทั้งเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ โดยเก็บข้อมูลจากแบบสัมภาษณ์ของผู้สูงอายุ จำนวน 526 ตัวอย่าง และมีสนทนากลุ่มผู้เกี่ยวข้องกับนโยบายผู้สูงอายุของท้องถิ่น ผลการศึกษาพบว่า รายได้เฉลี่ยต่อเดือนของผู้สูงอายุรวม เท่ากับ 5,670.25 บาทต่อเดือน รายได้หลักของผู้สูงอายุมาจากการทำงานมีค่าเฉลี่ยมากที่สุด และผู้สูงอายุส่วนใหญ่ไม่มีเงินออมและไม่มีการเตรียมความพร้อมเข้าสู่วัยเกษียณ สำหรับสถานการณ์ความยากจนของผู้สูงอายุ พบว่า  สัดส่วนของผู้สูงอายุในจังหวัดเชียงรายที่ตกอยู่ในความยากจน คิดเป็นร้อยละ 29.47 ช่องว่างความยากจน คิดเป็นร้อยละ 14.57 และความรุนแรงของความยากจน คิดเป็นร้อยละ 8.76 เมื่อจำแนกตามลักษณะต่าง ๆ พบว่า ผู้สูงอายุในพื้นที่เมืองมีสัดส่วนความยากจนน้อยกว่าผู้สูงอายุในพื้นที่ชนบท กลุ่มผู้สูงอายุตอนต้นมีสัดส่วนความยากจนน้อยกว่าผู้สูงอายุตอนกลางและผู้สูงอายุตอนปลาย ผู้สูงอายุเพศชายมีสัดส่วนความยากจนมากกว่าผู้สูงอายุเพศหญิง ในขณะที่ผู้สูงอายุที่อยู่ลำพังกับหลานมีสัดส่วนความยากจน มากกว่าผู้สูงอายุกลุ่มอื่น ๆ นอกจากนี้ผู้สูงอายุที่มีการศึกษาน้อยมีสัดส่วนความยากจนมากกว่ากลุ่มผู้สูงอายุที่มีการศึกษาสูง

          เมื่อวิเคราะห์ปัจจัยที่ส่งผลต่อความยากจนโดยใช้แบบจำลองโพรบิต พบว่า ปัจจัยที่ส่งผลให้ความยากจนของผู้สูงอายุเพิ่มมากขึ้น ได้แก่ ระดับการศึกษาต่ำ และการขาดเตรียมความพร้อมก่อนเกษียณอายุ ในขณะที่ปัจจัยที่ส่งผลให้ความยากจนของผู้สูงอายุลดลง คือ การทำงานหลังเกษียณอายุ จำนวนบุตรที่มีชีวิตอยู่เพิ่มขึ้น การมีเงินออมในครัวเรือน และการอาศัยในพื้นที่เมือง  

          ดังนั้นแนวทางลดความยากจนของผู้สูงอายุและครัวเรือน ได้แก่ การส่งเสริมการทำงานของผู้สูงอายุ  การสนับสนุนการศึกษาตลอดชีวิต (Lifelong Education) กับคนทุกวัย เพื่อเป็นการเตรียมความพร้อมเมื่อเข้าสู่วัยสูงอายุให้เป็นผู้สูงอายุที่มีคุณภาพและมีทักษะเพื่อรองรับความต้องการของนายจ้างหรือสถานประกอบการได้
การเตรียมความพร้อมก่อนวัยเกษียณ และการส่งเสริมการระบบการออมในครัวเรือนเป็นการลดความเสี่ยงในสถานการณ์ที่คาดไม่ถึงของครัวเรือนที่มีผู้สูงอายุ นอกจากนี้การสร้างระบบเพื่อการแบ่งเบาภาระของสมาชิกที่มีภาระพึ่งพา โดยรัฐจำเป็นต้องคัดกรองครัวเรือนดังกล่าวและเฝ้าระวังกลุ่มนี้เป็นพิเศษ เนื่องจากเป็นครัวเรือนที่เปราะบางที่ตกอยู่ในภาวะยากจนโดยง่าย