ศึกษาวิเคราะห์การบรรลุธรรมของบัณฑิตสามเณร

บทคัดย่อ

การวิจัยเรื่องนี้ มีวัตถุประสงค์ ดังนี้ 1) เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมาในการบรรลุธรรมของบัณฑิตสามเณร 2) เพื่อศึกษากระบวนการปฏิบัติในการบรรลุธรรมตามคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท และ 3) เพื่อศึกษารูปแบบและองค์ความรู้ใหม่ในการบรรลุธรรมของบัณฑิตสามเณรในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาทการวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยการศึกษาข้อมูลจากคัมภีร์ พระพุทธศาสนาเถรวาท คือ พระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา และคัมภีร์อื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง และแบบสัมภาษณ์แบบไม่มีโครงสร้าง แล้วนำมาเรียบเรียงบรรยายเป็นเชิงพรรณนำเสนอผู้เชี่ยวชาญตรวจสอบและแก้ไขตามคำแนะนำ โดยใช้กระบวนการศึกษาเชิงวิเคราะห์ เพื่อนำไปสู่การบูรณาการและสร้างองค์ความรู้ใหม่

          ผลการวิจัยพบว่า

1.  ประวัติการสั่งสมบารมีและการบรรลุธรรมของบัณฑิตสามเณร ได้ทราบว่า เคยเกิดเป็น คนเข็ญใจในสมัยพระกัสสปะพุทธเจ้า วันหนึ่งตนและภรรยาได้ถวายภิกษาแก่พระพุทธเจ้า ทําให้ตนเกิดความปลื้มใจ หลังจากพระพุทธเจ้าฉันเสร็จแล้วทรงทําการอนุโมทนา มหาทุคตะจึงกลายเป็นเศรษฐีตน ถวายทานตลอดอายุ เสียชีวิตไปเกิดในเทวโลก จุติมาปฏิสนธิในครรภ์ของธิดาคนโตในตระกูลอุปัฏฐาก พระสารีบุตร เมื่อคลอดมามารดาจึงตั้งชื่อว่า บัณฑิต เมื่อโตได้ 7 ขวบ จึงขอบรรพชากับพระสารีบุตร เมื่อบวชได้ 8 วัน ก็บรรลุธรรมเป็นพระอรหันต์เพียงเพราะฟังธรรม 4 ข้อของพระพุทธเจ้า
2.  กระบวนการปฏิบัติการบรรลุธรรมของบัณฑิตสามเณรในคัมภีร์พระพุทธศาสนา   เถรวาท ได้ทราบว่า การเจริญวิปัสสนาภาวนา มีแนวทางปฏิบัติ 2 แบบ คือ สมถยานิก การปฏิบัติวิปัสสนาโดยอาศัย สมถะเป็นพื้นฐาน ทำฌานให้เกิดขึ้นจนมีวสีในองค์ของฌานทั้ง 5 คือ วิตก วิจาร ปีติสุข เอกัคคตา และวิปัสสนายานิก คือ การปฏิบัติวิปัสสนาล้วน ๆ โดยอาศัยขณิกสมาธิที่มีเฉพาะอยู่ในอารมณ์ปัจจุบันขณะนั้น ๆ เป็นการเจริญปัญญาเพื่อเข้าไปรู้สภาวะของรูปนามตามความเป็นจริงจนเกิดวิปัสสนาญาณ
3. รูปแบบและองค์ความรู้ใหม่ในการบรรลุธรรมของบัณฑิตสามเณรในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท ได้แก่ วิธีการปฏิบัติสมถกัมมัฏฐาน และวิปัสสนากัมมัฏฐาน เมื่อบัณฑิตสามเณรบำเพ็ญสมณธรรมพิจารณาธรรมตามสมควรแก่ธรรมแล้วสามารถละสังโยชน์ได้ ตามลำดับ