การเปลี่ยนแปลงทางภูมิทัศน์วัฒนธรรมอันเนื่องมาจากความเชื่อ: กรณีศึกษา วัดเจดีย์ (ไอ้ไข่) อำเภอสิชล จังหวัดนครศรีธรรมราช

ศศิพิมพ์  อิสระวัฒนา; สุชิตา มานะจิตต์

ผู้แต่ง

ศศิพิมพ์ อิสระวัฒนา มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์
สุชิตา มานะจิตต์ มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์

คำสำคัญ:

การเปลี่ยนแปลง, ภูมิทัศน์วัฒนธรรม, ความเชื่อ, วัดเจดีย์ (ไอ้ไข่)

บทคัดย่อ

บทความวิจัยฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาการเปลี่ยนแปลงทางภูมิทัศน์วัฒนธรรมของวัดเจดีย์ (ไอ้ไข่) อำเภอสิชล จังหวัดนครศรีธรรมราช 2) ศึกษาปัจจัยที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงทางภูมิทัศน์วัฒนธรรมของวัดเจดีย์ (ไอ้ไข่) เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ ซึ่งเน้นการเก็บข้อมูลภาคสนามในพื้นที่วัดเจดีย์ (ไอ้ไข่) และชุมชนใกล้เคียงที่มีการเปลี่ยนแปลง โดยวิธีการเก็บข้อมูลตำแหน่งที่ตั้งและบริบทโดยรอบจากการศึกษาเปรียบเทียบข้อมูลภาพถ่ายทางอากาศ การเก็บข้อมูลพื้นที่จากการสำรวจทางกายภายและสังเกตการณ์กิจกรรมที่เกิดขึ้นของวัดเจดีย์ในปัจจุบัน การเก็บข้อมูลจากการสัมภาษณ์เจ้าหน้าที่ภายในวัดเจดีย์และผู้อยู่อาศัยจากชุมชนโดยรอบจำนวน 20 คน และการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ ผลการวิจัย พบว่า 1) วัดเจดีย์ (ไอ้ไข่) มีการเปลี่ยนแปลงทางภูมิทัศน์วัฒนธรรมอย่างก้าวกระโดดและไม่หยุดนิ่ง โดยเฉพาะขอบเขตและขนาดพื้นที่ของวัดเจดีย์ที่มีการขยายตัวเพิ่มขึ้น 22 เท่าจากปี พ.ศ. 2500 มีการปรับปรุงภูมิทัศน์และสภาพแวดล้อมภายในวัด และการปรับปรุงผังบริเวณพื้นที่ว่างและก่อสร้างอาคารใหม่ เพื่อให้เพียงพอต่อการรองรับกิจกรรมของผู้เข้ามาท่องเที่ยวภายในวัดจำนวนมาก ตลอดจนมีการเปลี่ยนแปลงบริบทและการใช้ประโยชน์ที่ดินโดยรอบวัดและชุมชนใกล้เคียง และ 2) ความเชื่อต่อไอ้ไข่ วัดเจดีย์เป็นปัจจัยหลักที่ส่งผลต่อ การเปลี่ยนแปลงทางภูมิทัศน์วัฒนธรรมในลักษณะกายภาพของวัดเจดีย์ (ไอ้ไข่) ซึ่งมี การเปลี่ยนแปลงเป็นอย่างมากภายในระยะเวลาที่รวดเร็ว นอกจากนี้การใช้ประโยชน์ที่ดิน สภาพแวดล้อมโดยรอบวัด และชุมชนใกล้เคียงมีการพัฒนาเปลี่ยนแปลงเนื่องมาจาก การท่องเที่ยวและกิจกรรมกราบไหว้บูชาของผู้มีจิตศรัทธาและส่งผลเชิงบวกต่อเศรษฐกิจชุมชนในพื้นที่และชุมชนโดยรอบ

เอกสารอ้างอิง

เกรียงไกร เกิดศิริ. (2552). ชุมชนกับภูมิทัศน์วัฒนธรรม. กรุงเทพมหานคร: อุษาคเนย์การพิมพ์.

แจ่มจรรยงค์ สุทธิผล. (2558). การเปลี่ยนแปลงลักษณะทางกายภาพวัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ ราชวรมหาวิหาร จากการประกาศเขตอนุรักษ์โครงการกรุงรัตนโกสินทร์. วารสารวิชาการ Veridian E-Journal, Silpakorn University ฉบับภาษาไทย สาขามนุษยศาสตร์ สังคมศาสตร์ และศิลปะ, 8(2), 2937-2952.

ธวัลรัตน์ พรหมวิเศษ. (2562). ตำนาน "ไอ้ไข่ วัดเจดีย์" กับกระบวนการทำให้ศักดิ์สิทธิ์. วารสารรูสมิแล, 40(1), 35-54.

นักรบ สายเทพ. (2561). ปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงภูมิทัศน์วัดสำคัญในเขตอำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่. สาระศาสตร์, 1(1), 84-97.

บุญยิ่ง ประทุม. (2562). พุทธ: ไสย ไอ้ไข่ วัดเจดีย์ กับกระบวนการกลายเป็นสินค้า. วารสารวิชาการสังคมมนุษย์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช, 9(2), 1-18.

พระครูปลัดประวิทย์ วรธมฺโม. (2563). แนวทางการจัดการท่องเที่ยวเชิงศรัทธาที่ส่งผลต่อการตัดสินใจของนักท่องเที่ยวในการเดินทางมาท่องเที่ยววัดไร่ขิงจังหวัดนครปฐม. วารสารสังคมศาสตร์และมานุษยวิทยาเชิงพุทธ, 5(6), 389-404.

พระจำนงค์ ผมไผ และคณะ. (2563). วัดกับการส่งเสริมการท่องเที่ยวบนเส้นทางลุ่มน้ำโขง. วารสารสังคมศาสตร์และมานุษยวิทยาเชิงพุทธ, 5(5), 158-170.

พระเอกลักษณ์ อชิโต และคณะ. (2563). “ผี” ท้องถิ่นกับ การทำให้เป็นพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ในวัดทางศาสนาสู่การขับเคลื่อนเศรษฐกิจชุมชน: กรณีศึกษา วัดเจดีย์ (ไอ้ไข่) อำเภอสิชล จังหวัดนครศรีธรรมราช. วารสาร มจร

สังคมศาสตร์ ปริทรรศน์, 9(4), 269-283.

เพชรรัตน์ เมืองสาคร. (2562). ลักษณะทางกายภาพและการเปลี่ยนแปลงภูมิทัศน์วัฒนธรรมโบราณสถานเขาศรีวิชัย จังหวัดสุราษฎร์ธานี. สาระศาสตร์, 2(3), 405-418.

สิทธิพงษ์ บุญทอง และคณะ. (2561). วัดเจดีย์ไอ้ไข่: พื้นที่ของการนิยามความหมาย. ใน เอกสารการประชุมหาดใหญ่วิชาการระดับชาติและนานาชาติ ครั้งที่ 9. มหาวิทยาลัยหาดใหญ่.

สุกัลยา โหราเรือง และคณะ. (2563). การศึกษาวิเคราะห์กิจกรรมการท่องเที่ยวเชิงพุทธ ในล้านนา. วารสารสังคมศาสตร์และมานุษยวิทยาเชิงพุทธ, 5(3), 70-85.

อนุชสรา เรืองมาก. (2559). ขอได้ไหว้รับ: ไอ้ไข่ วัดเจดีย์ [ข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์]. วารสารอาศรมวัฒนธรรมวลัยลักษณ์, 16(1), 29-54.

อนุวัฒน์ การถัก และทรงยศ วีระทวีมาศ. (2558). ภูมิทัศน์วัฒนธรรม: ความหมาย พัฒนาการทางแนวคิด และทิศทางการศึกษาวิจัย. สิ่งแวดล้อม สรรค์ สร้าง วินิจฉัย, 14(2), 1-12.

Taylor, K. (2009). Cultural Landscape and Asia: Reconciling International and Southeast and East Asian Regional Value. Landscape Research, 34(1), 7-31.