การขยายความหมายของคำว่า “กัด” ในภาษาไทย: การศึกษาตามแนวอรรถศาสตร์ปริชาน

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มุ่งวิเคราะห์ความหมายของคำว่า “กัด” ในภาษาไทย และวิเคราะห์ความสัมพันธ์ทางความหมายของคำว่า “กัด” โดยเก็บข้อมูลจากคลังข้อมูลภาษาไทยแห่งชาติในพระราชูปถัมภ์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ผู้วิจัยรวบรวมข้อมูลโดยสุ่มเลือกตัวอย่างข้อความที่มีคำว่า “กัด” ประกอบอยู่จำนวน 300 ข้อความ โดยศึกษาเฉพาะคำว่า “กัด” ที่เป็นคำมูลหรือคำเดี่ยว ผลการศึกษาพบว่า ความหมายของคำว่า “กัด” มี 9 ความหมาย ได้แก่ 1) เอาฟันกดไว้ไม่ให้หลุด 2) เอาฟันกดไว้ให้แน่น เป็นอาการแสดงถึงความอดกลั้น 3) เอาฟันกดให้ทะลุ ให้ฉีกขาด ให้เป็นแผล เพื่อทำร้าย ทำลาย กิน เป็นต้น 4) ต่อสู้กันโดยเอาฟันกดเพื่อทำร้ายอวัยวะของอีกฝ่ายที่เป็นสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกันให้เป็นแผล 5) นำสัตว์มาต่อสู้กันโดยเอาฟันกดเพื่อทำร้ายอวัยวะของอีกฝ่ายให้เป็นแผล ใช้เรียกเป็นชื่อการละเล่น 6) ทำให้เปื่อยเป็นแผล 7) ทำให้กร่อนสลายหรือจางลง 8) ทะเลาะวิวาท และ 9) พูดชวนทะเลาะวิวาท ความหมายของคำว่า “กัด” ทั้ง 9 ความหมาย จำแนกเป็นความหมายทางกายภาพซึ่งแสดงกิริยาอาการที่ใช้ฟัน ได้แก่ ความหมายที่ 1 ถึง 5 และความหมายเชิงเปรียบเกี่ยวกับการใช้ฟัน ได้แก่ ความหมายที่ 6 ถึง 9  ผลการวิเคราะห์ยังพบว่า ความหมายทั้ง 9 ความหมายของคำว่า “กัด” ล้วนสัมพันธ์กัน คำว่า “กัด” มีการขยายความหมายจากความหมายทางกายภาพซึ่งแสดงกิริยาอาการที่ใช้ฟันไปสู่ความหมายเชิงเปรียบเกี่ยวกับการใช้ฟัน ผ่านกระบวนการทางปริชาน ได้แก่ กระบวนการอุปลักษณ์ และกระบวนการนามนัย โดยจำแนกรูปแบบของกระบวนการขยายความหมายตามทฤษฎีคำหลายความหมาย 4 ประเภท (Four categories theory of polysemy) ของ Riemer (2005) ได้ 4 รูปแบบ ได้แก่ อุปลักษณ์ที่ความหมายแก่น นามนัยแบบเน้นผลลัพธ์ นามนัยโดยอาศัยปริบท และนามนัยแบบเน้นส่วนประกอบย่อย