อนุกรมวิธานพื้นบ้านเกี่ยวกับ “ว่านไสยเวช” กับความเชื่อและพิธีกรรมในสังคมอีสานร่วมสมัย

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มุ่งศึกษาวิธีคิดในการจัดอนุกรมวิธานพื้นบ้านเกี่ยวกับ “ว่านไสยเวช” ในสังคมอีสาน และวิเคราะห์การสืบทอดความเชื่อและพิธีกรรม รวมทั้งบทบาทของว่านดังกล่าว ด้วยกรอบแนวคิดทางคติชนวิทยา เก็บข้อมูลภาคสนามระหว่างปี 2564-2566 ผลการศึกษาพบว่าหมอพื้นบ้านและนักสะสมว่านในอีสานมีวิธีคิดในการจัดประเภท “ว่านไสยเวช” อย่างเป็นระบบในฐานะที่เป็น “ยา” และ “อาคม” โดยใช้ความรู้เชิงประจักษ์ในการสร้างความหมายและจัดลำดับชั้นของว่านชนิดต่าง ๆ ซึ่งองค์ความรู้เกี่ยวกับการจัดประเภท “ว่านไสยเวช” สัมพันธ์กับการสืบทอดความเชื่อและพิธีกรรม ทั้งพิธีกรรมการหาว่าน พิธีกรรมที่ใช้ว่านรักษาความเจ็บป่วย และพิธีกรรมที่นำว่านมาทำเป็นวัตถุมงคล อนุกรมวิธานพื้นบ้านรวมทั้งความเชื่อและพิธีกรรมเหล่านี้มีบทบาทในการรักษา
ความเจ็บป่วย เป็นที่พึ่งทางจิตใจ เป็นแบบแผนควบคุมพฤติกรรมของคนอีสาน ช่วยสร้างเครือข่ายความรู้ของผู้ปลูกว่าน ยิ่งไปกว่านั้นยังมีบทบาทในการสร้างมูลค่าเพิ่มให้แก่ธุรกิจความเชื่อในบริบทเศรษฐกิจสร้างสรรค์ การศึกษานี้จึงเป็นอีกหนึ่งแนวทางในการศึกษาเกี่ยวกับคติชนพืช (Plant Lore) ได้ต่อไปในอนาคต