Folk Taxonomy about “Wan Saiyawet” with Beliefs and Rituals in Contemporary Isan Society

Main Article Content

Chawapan Pettkrai
Poramin Jaruworn

Abstract

This research article aims to study the way of thinking about the folk taxonomy of “Wan Saiyawet” in isan society and to analyze the transmission of beliefs and rituals. Including the role of the aforementioned wan with the framework of folklore concepts. Collected field data between 2021 and 2023. The results of the study revealed that folk healers and wan collectors in isan have systematic methods for categorizing the types of “Wan Saiyawet”. As “medicine” and “magic,” they use empirical knowledge to create meaning and organize hierarchies of wan. Which knowledge about the classification of wan is related to the transmission of beliefs and rituals. Both the ritual of finding wans rituals using wan to treat illness and rituals in which wans are made into sacred objects. Folk taxonomy including beliefs and rituals have the function of curing illness. It is a spiritual refuge. It is a pattern to control the behavior of Isan people. Help build a knowledge network of wan growers. Moreover, it also has the function of creating added value for faith businesses in the context of the creative economy. This study therefore serves as a guideline for studying plant folklore (Plant Lore) in the future.

Article Details

Section
Research Articles / Academic Article

References

ภาษาไทย

โกมาตร จึงเสถียรทรัพย์ และยงศักดิ์ ตันติปิฎก. (2550). สุขภาพไทย วัฒนธรรมไทย.

กรุงเทพฯ: สำนักวิจัยสังคมและสุขภาพ.

ชนกพร อังศุวิริยะ. (2556). คำเรียกชื่อว่านในภาษาไทย: การศึกษาตามแนวอรรถศาสตร์

ชาติพันธุ์ ใน วารสารมนุษยศาสต์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัย

มหาสารคาม, 32(2), 40-51.

ชาญชัย คงเพียรธรรม และคณะ. (2556). เรื่องผีในอีสาน: ความเชื่อและพิธีกรรมที่เกี่ยวข้องกับผี

ของกลุ่มชาติพันธุ์ลาว เขมร ส่วย และเวียดนาม ที่อาศัยอยู่ในบริเวณอีสานใต้ของ

ประเทศไทย. อุบลราชธานี: คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี.

ณรงค์ศักดิ์ ค้านอธรรม. (2551). ว่าน สมุนไพร ไม้มงคล. กรุงเทพฯ: บ้านและสวน.

ณัชรดา สมสิทธิ์ และวราเมษ วัฒนไชย. (2559). มุมมองและแนวคิดที่ปรากฏจากพิธีกรรมการแช่ว่าน

รางยาวัดเขาอ้อ อำเภอควนขนุน จังหวัดพัทลุง ใน รูสมิแล, 37(1), 38-55.

นพคุณ คุมา. (2549). การเปลี่ยนแปลงภูมิปัญญาเกี่ยวกับว่านที่มีต่อการผลิตและความสัมพันธ์

ในกลุ่มผู้ปลูกว่าน. วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิชาการศึกษานอกระบบ

มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

นพคุณ คุมา. (2554). ตำราพฤกษาวิเศษว่านยา. เล่ม 1 .เชียงใหม่.

ปรีชา พิณทอง. (2532). สารานุกรมภาษาอีสาน-ไทย-อังกฤษ. กรุงเทพฯ: ด่านสุทธาการพิมพ์.

ฝอยฝา พันธุฟัก. (2542). ว่าน. ใน สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคกลาง เล่ม 13 (น. 6072).

กรุงเทพฯ: มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทยธนาคารไทยพาณิชย์.

พัฒนา กิติอาษา. (2549). ทรงเจ้าเข้าผีในวัฒนธรรมสุขภาพไทย. พหุลักษณ์ทาง

การแพทย์กับสุขภาพในมิติสังคมและวัฒนธรรม. กรุงเทพฯ: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร.

พิเชษฐ เวชวิฐาน และคณะ. (2554). การศึกษาและจัดทำระบบฐานข้อมูลว่านและ

สมุนไพรไทยในจังหวัดสกลนคร. คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัย

เทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วิทยาเขตสกลนคร. (เอกสารอัดสำเนา).

ราชบัณฑิตยสถาน. (2556). พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 เฉลิมพระเกียรติ

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคล เฉลิมพระชนมพรรษา

รอบ 5 ธันวาคม 2554 (น. 1112). กรุงเทพฯ: ราชบัณฑิตยสถาน.

เลื่อน กัณหะกาญจนะ. (2513). คุณลักษณะว่านและวิธีปลูกว่าน. (พิมพ์ครั้งที่ 5).

กรุงเทพฯ: แพร่พิทยา.

ยงศักดิ์ ตันติปิฎก. (2548). ญาณวิทยากับการแพทย์พื้นบ้าน: มิติที่ขาดหายไปของการศึกษา

ภูมิปัญญาสุขภาพไทย. ภูมิปัญญาสุขภาพ ปฏิบัติการต่อรองของความรู้ท้องถิ่น.

กรุงเทพฯ: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร.

วิรุฬห์ วุฒิฤทธากุล และคณะ. (2561). ปัจจัยทางวัฒนธรรมที่มีผลกับความหมายของ

ว่านในระบบสุขภาพไทย ใน วารสารศรีนครินทรวิโรฒวิจัยและพัฒนา สาขา

มนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 10(20), 147-159.

ศิราพร ณ ถลาง. (2557). ทฤษฎีคติชนวิทยา: วิธีวิทยาในการวิเคราะห์ตำนาน-นิทานพื้นบ้าน.

(พิมพ์ครั้งที่ 3). กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

สุภีร์ สมอนา. (2559). อีสานในม่านมายา. วารสารวิชาการสังคมมนุษย์ (มหาวิทยาลัย

ราชภัฏนครศรีธรรมราช), 2(1), 169-190.

สมศรี ผสมทรัพย์. (2527). การศึกษาทางอนุกรมวิธานของว่านในวงศ์พลับพลึง. บัณฑิตวิทยาลัย

มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.

อมรรัตน์ รัตนสิริ. (2541). มานุษยวิทยาการแพทย์. ขอนแก่น: คลังนานาวิทยา.

ภาษาต่างประเทศ

Bascom, William. (1965). Four Functions of Folklore In The Study of

Folklore. New Jersey: Prentice-Hall.

Briggs, C. (2012). Toward a New Folklorist of Health. Journal of Folklore

Research. 49(3), 319-345.

สัมภาษณ์

ครูบาบุญยัง, (2565, เมษายน 8). พระวัดพระอินทร์แต่ง จังหวัดหนองคาย [สัมภาษณ์]

ครูบาอบ กนฺตธมฺโม, (2566, ธันวาคม 11). พระวัดป่าชฎาราม จังหวัดสกลนคร [สัมภาษณ์]

ณรงค์ศักดิ์ ค้านอธรรม, (2565, ตุลาคม 19). นักสะสมว่าน กรุงเทพมหานคร [สัมภาษณ์]

พระอาจารย์โขง ปิยธมฺโม, (2566, ธันวาคม 13). พระวัดป่าอุณาโลม จังหวัดร้อยเอ็ด [สัมภาษณ์]

เพลิน ทับนอก, (2566, กุมภาพันธ์ 4). แม่บ้านเกษตรกรบ้านว่าน จังหวัดหนองคาย [สัมภาษณ์]

เอก นาครทรรพ, (2566, มีนาคม 24). หมอว่านในจังหวัดหนองคาย [สัมภาษณ์]