มหายุทธการวงส์ (ราชาธิราชฉบับภาษาบาลี): ตัวบทที่ไม่เคยเลือนลับ ต้นฉบับที่ไม่เคยสาบสูญ

บทคัดย่อ

มหายุทธการวงส์คือราชาธิราชฉบับภาษาบาลี สมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพนเป็นผู้แต่งในสมัยรัชกาลที่ ๑ แม้จะมีผู้พบต้นฉบับมาตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๖๐ แต่มหายุทธการวงส์ไม่เคยได้รับการแปลและตีพิมพ์เผยแพร่จนกระทั่งเชื่อกันว่าสูญหายไปแล้วจากเหตุการณ์ไฟไหม้โรงละครกรมศิลปากรเมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๓ บทความนี้มุ่งเสนอว่ามหายุทธการวงส์ไม่ได้สูญหายไปทั้งหมด หากแต่ยังเก็บรักษาอยู่ที่หอสมุดแห่งชาติเป็นใบลานจำนวน ๔ ผูก (เลขที่ ๕๘๐๘/ก/๑๔-๑๗) เนื่องจากชื่อตัวบท เนื้อหาตลอดจนชื่อตัวละครต่าง ๆ บ่งชี้ว่าเป็นเรื่องราชาธิราชฉบับภาษาบาลีอย่างแน่ชัด นอกจากนั้น ต้นฉบับยังระบุไว้
แน่ชัดว่าสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน แต่งเมื่อ พ.ศ. ๒๓๔๙ (จุลศักราช ๑๑๖๘) เนื้อความที่หลงเหลือมาในผูก ๑๔-๑๗ เริ่มตั้งแต่ตอนประหารมังรายกะยอฉะวาแล้วดำเนินความจนจบเรื่องในสมัยพระธรรมเจดีย์ นับได้ว่าเป็นวรรณคดีภาษาบาลีที่แต่งในประเทศไทยที่สำคัญอีกชิ้นหนึ่งแต่ไม่เป็นที่รู้จัก มีมิติด้านความสัมพันธ์กับวรรณคดีชิ้นอื่น ๆ ที่ซับซ้อน ทั้งกับราชาธิราชฉบับอื่นและกับวรรณคดีบาลีเรื่องอื่น ๆ จึงควรมีการตีพิมพ์เผยแพร่และศึกษาวิจัยมหายุทธการวงส์โดยกว้างขวางต่อไป