นิติปรัชญาโรมัน
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
นิติปรัชญาโรมันเกี่ยวข้องกับเรื่องอะไร? นักนิติศาสตร์ส่วนใหญ่อ้างอิงถึงผลงานแนวคิดของซิเซโร บุคคลสำคัญแห่งยุคสมัยโรมัน ตลอดสองพันปีแห่งมหาอาณาจักรโรมันยังมีนักคิดนักปรัชญาท่านอื่นอีกหรือไม่ที่เสนอแนวคิดนิติปรัชญา นิติปรัชญาในยุคโรมันจำเป็นต้องทำความเข้าใจควบคู่กับประวัติศาสตร์กฎหมายโรมัน ซึ่งมีวิวัฒนาการมาตั้งแต่ยุคโบราณสมัยกำเนิดราชอาณาจักรโรมันไปจนถึงจักรวรรดิไบแซนไทน์ล่มสลาย โดยแต่ละช่วงยุคสมัยของประวัติศาสตร์โรมัน ก่อให้เกิดข้อถกเถียงของบรรดานักวิชาการมากกว่าสองพันปีจนถึงปัจจุบัน นักนิติศาสตร์ทราบกันเป็นอย่างดีว่าแนวคิดกฎหมายที่ปรากฏในยุคสมัยโรมันมีความสำคัญต่อการศึกษาพัฒนากฎหมายและประวัติศาสตร์ความคิดนิติปรัชญา อย่างไรก็ตาม นักนิติศาสตร์ส่วนใหญ่ยังมิได้นำเสนอแนวคิดนิติปรัชญาของยุคสมัยโรมันหรือตั้งคำถามว่านิติปรัชญาโรมันเกี่ยวข้องกับเรื่องอะไร ประวัติศาสตร์ของมหาอาณาจักรโรมันอันแสนจะยาวนานยังทำให้เราลืมที่จะนึกคิดหรือพิจารณาประวัติศาสตร์กฎหมายโรมันในภาพของ “นิติปรัชญาโรมัน” โดยรวม และในแต่ละยุคสมัย นักคิดนักปรัชญาโรมันได้นำเสนอแนวคิดและปรัชญากฎหมายเป็นส่วน ๆ ที่ทำให้นิติปรัชญาโรมันไม่มีลักษณะโดดเด่น หรือสาระสำคัญ แต่อาจกล่าวไว้ว่า โรมันเป็นผู้ให้กำเนิดแนวคิดกฎหมายหลายแนวคิดที่ถูกหยิบยกขึ้นมาอภิปรายหรือเป็นแรงบันดาลใจให้กับงานเขียนและวรรณกรรมต่าง ๆ โดยเฉพาะงานเขียนของนักนิติปรัชญาและนักสังคมศาสตร์ ทั่วโลกจนถึงปัจจุบัน แนวคิดนิติปรัชญาที่ปรากฏอย่างเด่นชัดแห่งยุคโรมันคือข้อโต้แย้งและแนวคิดที่ว่ากฎหมายต้องสอดคล้องกับเหตุผลที่แท้จริงและธรรมชาติ รายงานวิจัยฉบับนี้กล่าวถึงนิติปรัชญาโรมัน รวมตลอดทั้งศึกษากฎหมายโรมันตลอดช่วงระยะเวลาของมหาอาณาจักรโรมัน ฉะนั้น บทความนี้จึงเป็นการศึกษาทั้งในเชิงประวัติศาสตร์กฎหมายและนิติปรัชญา วัตถุประสงค์ของการศึกษาในครั้งนี้ต้องการจะพิสูจน์คือการสำรวจแนวความคิดนิติปรัชญาโรมันว่าเกี่ยวข้องกับเรื่องอะไรบ้าง และมีอิทธิพลต่อการเมืองการปกครองของสังคมโรมันอย่างไร รวมตลอดทั้งมรดกของนิติปรัชญาโรมันที่ปรากฏในปัจจุบัน
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
References
Inwood, B. & Miller, F.D. (2015). Law in Roman Philosophy. in Miller, F.D. and Biondi, C.A. (eds), A Treatise of Legal Philosophy and General Jurisprudence. (p. 133-165). Leiden: Springer.
West, D. (translator). (2003). Virgil: The Aeneid. London: Penguin Books.
Selincourt, A. (2004). Titus Livy: The War with Hannibal: The History of Rome from Its Foundation Books. 21-30. London: Penguin Book.
West, D. (translator). (2003). Virgil: The Aeneid. London: Penguin Books.
Mathisen, R.W. (2019). Ancient Roman Civilization: History and Sources. New York: Oxford University Press.
Cranston, M. (2003). Jean-Jacques Rousseau: The Social Contract. London: Penguin Books. p. 157 (stating that “the word for Rome is Greek in origin and means force.”).
Monigliano, A. (1990). The Origins of Rome. in Walbank, F.W. et al. (eds), The Cambridge Ancient History. (p.52). New York: Cambridge University Press. p. 52-53.
Ridgway, D. (1990). The Etruscans. in Walbank, F.W. et al. (eds), The Cambridge Ancient History. (p. 634). New York: Cambridge University Press. p. 634.
Lane, M. (2014). Greek and Roman Political Ideas. London: Pelican Books. p. 245.
Taylor, L.R. (1966). Roman Voting Assemblies: From the Hannibalic War to the Dictatorship of Caesar. Michigan: The University of Michigan Press. p. 3-4.
Abbott, F.F. (1901). A History and Description of Roman Political Institutions. London: Elibron Classics. p. 253.
Byrd, R. (1995). The Senate of the Roman Republic. U.S. Government Printing Office, Senate Document. p. 103-104.
Lintott, A. (1999). The Constitution of the Roman Republic. Oxford: Oxford University Press. p. 27.
Lane, M. (2014). Greek and Roman Political Ideas. London: Pelican Books. p. 245.
Long, G. (1875). Magistratus. in Smith, W. (ed), A Dictionary of Greek and Roman Antiquities. (p. 723-724). London: John Murray. p. 723.
มุนินทร์ พงศาปาน. (๒๕๖๒). ระบบกฎหมายซีวิลลอว์: จากกฎหมายสิบสองโต๊ะสู่ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์วิญญูชน. น. ๖๗ (อธิบายว่าในสังคมโรมันมีการตีความกฎหมายเป็นไปในลักษณะที่ก่อตั้งสิทธิให้ชนชั้นสูงและกำหนดหน้าที่ให้ชนชั้นล่าง)
ธงชัย วินิจจะกูล. (๒๕๖๓). รัฐราชาชาติ. นนทบุรี: สำนักพิมพ์ฟ้าเดียวกัน. น. ๑๗๕-๑๗๖. (ศาสตราจารย์ ดร.ธงชัย วินิจจะกูล อธิบายว่าแม้ประเทศไทยจะกลายเป็นรัฐสมัยใหม่และมีระบบกฎหมายสมัยใหม่ก็ยังไม่เกิดความเสมอภาคเบื้องหน้า).
Drogula, F.K. (2017). Plebeian Tribunes and the Government of Early Rome. Antichthon, 51, 101-123. p. 103.
Gwyn, D.M. (2012). The Roman Republic: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press. p. 18.
Clay, A. (1911). Decemviri. in Chisholm, H. (ed), Encyclopedia Britannica. New York: Cambridge University Press. p. 912.
ศนันท์กรณ์ โสตถิพันธุ์. (๒๕๕๙). ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับกฎหมายเอกชนโรมัน. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์วิญญูชน.
มุนินทร์ พงศาปาน. (๒๕๖๒). ระบบกฎหมายซีวิลลอว์: จากกฎหมายสิบสองโต๊ะสู่ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์วิญญูชน. (อธิบายว่ากฎหมายสิบสองโต๊ะยังมีอิทธิพลต่อประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ของไทย).
อ้างใน Johnson, A.C., Coleman-Norton, P.B. and Bourne, F.C. (eds). (1961). Ancient Roman Statutes. Austin: University of Texas press. p. 9-18.
Bosworth, A.B. (2007). Alexander the Great and the Creation of the Hellenistic Age. in Bugh, G.R. (ed), The Cambridge Companion to the Hellenistic World. (p. 9-27). New York: Cambridge University Press. (โดยใช้คำว่า “Hellenismus”).
Cambiano, G. (1999). Philosophy, Science and Medicine. in Algra, K. et al. (eds), The Cambridge History of Hellenistic Philosophy. (p. 585) New York: Cambridge University Press. p. 588.
Sharples, R.W. (2006). Philosophy for Life. in Bugh, G.R. (ed), The Cambridge Companion to the Hellenistic World. (p. 223-225). New York: Cambridge University Press.
Kuzminski, A. (2008). Pyrrhonism: How the Ancient Greeks Reinvented Buddhism. Plymouth, United Kingdom: Lexington Books. p. 1-2 (ยังได้วิเคราะห์การรับเอาคำสอนของพระพุทธศาสนามาปรับใช้เป็นแนวคิดปรัชญากรีกโดยไพโร).
Beckwith, C. (2015). Greek Buddha: Pyrrho’s Encounter with Early Buddhism in Central Asia. New Jersey: Princeton University Press. p. 28.
Long, A.G. (2019). Death and Immortality in Ancient Philosophy. New York: Cambridge University Press. p. 115.
Morel, P.M. (2009). Epicurean Atomism. in Warren, J. (ed), The Cambridge Companion to Epicureanism. (p. 65-83.). New York: Cambridge University Press.
Sedley, D. (2009). Epicureanism in the Roman Republic. in Warren, J. (ed), The Cambridge Companion to Epicureanism. (p. 29–45). New York: Cambridge University Press.
Dillon, J.M. (2004). Morality and Custom in Ancient Greece. Bloomington: Indian University Press. in 187-188.
Ibid., p. 188.
ปรากฏในผลงานเรื่อง “อเล็กซานเดอร์” (Alexander) ดูฉบับแปลภาษาอังกฤษโดย Ian Scott-Kilvert and Timothy Duff ใน Plutarch. (2012). The Age of Alexander. London: Penguin Books. p. 261.
Adamson, P. (2015). Philosophy in the Hellenistic and Roman Worlds. Oxford: Oxford University Press. p. 14.
ปัจจุบันปรัชญาของสำนักซีนิคหลงเหลือแต่เพียงบางส่วน (Fragments) ผลงานฉบับแปลภาษาอังกฤษโดย Robert Dobbin ได้รวบรวมผลงานนักปรัชญาซีนิคทั้งหมดตั้งแต่ไดโอจีเนสถึงจูเลี่ยนดู Dobbin, R. (2012). The Cynic Philosophers: from Diogenes to Julian. London: Penguin Books.
เอพิคเททุสเป็นผู้กล่าวไว้ โดยผลงานของเอพิคเททุสเรียกว่า “วาทกรรม” (Discourses) ได้รับการรวบรวมและบันทึกโดยศิษย์ของเอพิคเททุส ดูผลงานเรื่องวาทกรรมและผลงานอื่น ๆ ของเอพิคเททุสฉบับแปลภาษาอังกฤษโดย Robert Dobbin ใน Epictetus. (2008). Discourses and Selected Writings. London: Penguin Books. p. 157-159.
Long, A.A. (1996). Stoic Studies. New York: Cambridge University Press. p. 35-37.
Ibid., p. 202.
Brullmann, P. (2019). The Stoics in Angier, T. (ed), The Cambridge Companion to Natural Law Ethics. (p. 11-30). New York: Cambridge University Press.
Ibid., p. 27.
Ibid., p. 28-29.
Long, A.A. (2006). Roman Philosophy. in Sedley, D. (ed), The Cambridge Companion to Greek and Roman Philosophy. (p. 184-210). New York: Cambridge University Press.
มุนินทร์ พงศาปาน. (๒๕๖๒). ระบบกฎหมายซีวิลลอว์: จากกฎหมายสิบสองโต๊ะสู่ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์วิญญูชน. น. ๖๖.
Salmon, E.T. (1967). Samnium and the Samnites. New York: Cambridge University Press. p. 217.
ดูคำอธิบายใน Sherk, R.K. (1969). Roman Documents from the Greek East: Senatus Consulta and Epistulae to the Age of Augustus. Baltimore: Johns Hopkins Press. ในยุคสาธารณรัฐโรมันมีการจัดตั้งสำนักวิชาภายใต้สภาอาวุโสเพื่อศึกษาวิเคราะห์ประเด็นปัญหาข้อกฎหมาย.
รายละเอียดปรากฏใน Watson, A. (ed). (2009). The Digest of Justinian, Volume 1. Pennsylvania: University of Pennsylvania Press. ซึ่งรวบรวมผลงานของนักกฎหมายในยุคโรมันที่บรรจุใน Digest of Justinian.
Polybius. (2003). The Rise of the Roman Empire. London: Penguin Books.
United States Constitution (1787) (United States).
Lane, M. (2014). Greek and Roman Political Ideas. London: Pelican Books. p. 59.
Wacks, R. (2014). Philosophy of Law: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press. p. 7-11.
จรัญ โฆษณานันท์. (๒๕๖๑). นิติปรัชญา. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยรามคำแหง. น. ๑๓๘ (กล่าวไว้ว่าซิเซโรมีส่วนพัฒนาหลักนิติศาสตร์โรมันบนรากฐานของปรัชญาสำนักสโตอิก).
Rudd, N. & Powell, J. (2008). Cicero, The republic and the laws. Oxford: Oxford University Press.
วรเจตน์ ภาคีรัตน์. (๒๕๖๑). ประวัติศาสตร์ความคิดนิติปรัชญา. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์อ่าน. น. ๑๐๙.
Salmon, E.T. (1967). Samnium and the Samnites. New York: Cambridge University Press. p. 217.
Seneca. (2004). Letters from a Stoic. London: Penguin Books. p. 41-44.
Epictetus. (2008). Discourses and Selected Writings. London: Penguin Books.
Ibid., I.26.1-2.
Ibid., at I.29.13, 19; II.16.28; III.17.6.
Ibid., at I.13.4.
Ibid., at II.5.26, 15.10; III.22.84-5, 24.66.
Ibid., IV.3.12.
Ibid., I.13.5.
Marcus Aurelius. (2006). Mediations. London: Penguin Books.
Ibid., Book IV.4, at 198-203.
Ibid., Book III.1, at 16.
Heraclitus. (2001). Fragments. London: Penguin Books. p. 51 (quoting “Just as the river where I step is not the same, and is, so I am as I am not).