การศึกษาวิจัยภาพนรกในประเทศญี่ปุ่น: วิวัฒนาการและปัจจัยเกื้อหนุนในสังคมญี่ปุ่นสมัยใหม่
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
คติเรื่องนรกภูมิเป็นคติที่พบได้ในหลายประเทศ นอกจากจะพบในเอกสารลายลักษณ์อักษรแล้ว ยังพบการแสดงออกด้วยงานศิลปะ เช่น จิตรกรรม ภาพพิมพ์ งานศิลปะเหล่านี้เป็นหลักฐานชนิดหนึ่งที่ผู้ศึกษาคติเกี่ยวกับนรกภูมินิยมใช้ประกอบการวิเคราะห์ บทความชิ้นนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาแนวโน้มและปัจจัยที่ช่วยสนับสนุนการศึกษาวิจัยภาพนรกในประเทศญี่ปุ่นตั้งแต่ยุคหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 จนปัจจุบัน หวังเป็นอย่างยิ่งว่าผลการศึกษาจะช่วยให้ทราบพัฒนาการการศึกษาเรื่องดังกล่าว และช่วยให้มองเห็นปัญหา รวมถึงแนวทางที่จะสามารถพัฒนาต่อยอดการศึกษาภาพประเภทนี้ต่อไป โดยได้กำหนดกรอบการศึกษา คือ งานวิจัยภาพนรกญี่ปุ่น จากการสำรวจพบว่า งานวิจัยภาพนรกเริ่มพบมากในยุค 1960 แต่ยังไม่ต่อเนื่อง จนกระทั่งถึงยุค 1990 จึงเติบโตขึ้นอย่างเห็นได้ชัด ทั้งด้านปริมาณและประเด็นวิจัย และพบงานวิจัยมากที่สุดเมื่อเข้ายุค 2010 ทั้งนี้สันนิษฐานว่าแนวโน้มเช่นนี้น่าจะมีส่วนเกื้อหนุนจากลักษณะสภาพสังคมที่เปลี่ยนแปลง บทบาทของพระพุทธศาสนาที่เปลี่ยนไป แนวโน้มการเผยแพร่ภาพนรกของญี่ปุ่นเอง รวมถึงงานศึกษาคติและภาพนรกของประเทศแถบเอเชียตะวันออก แม้งานวิจัยภาพนรกจะพัฒนาเรื่อยมาและเป็นที่สนใจให้เกิดการศึกษาค้นคว้าเพิ่มเติมตั้งแต่ยุค 1960 แต่ยังคงพบปัญหาเรื่องหลักฐานไม่เพียงพอ ไม่ว่าจะเป็นหลักฐานลายลักษณ์อักษร และผลงานภาพเขียนตั้งแต่ปลายศตวรรษที่ 16 ซึ่งเพิ่งได้รับความสนใจในช่วง 1990
Article Details
ข้อความและข้อคิดเห็นต่างๆ ในบทความเป็นของผู้เขียนบทความนั้นๆ ไม่ใช่ความเห็นของกองบรรณาธิการหรือของวารสาร jsn Journal
เอกสารอ้างอิง
พวงทิพย์ เกียรติสหกุล. (2555). ญี่ปุ่นกับการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ค.ศ. 1945-1975. นครปฐม: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยศิลปากร.
Gordon, A. (2003). A Modern History of Japan: From Tokugawa Times to the Present. New York: Oxford University Press.
Kingston, J. (2011). Contemporary Japan: History, Politics and Social change since 1980s. Chichester: Wiley-Blackwell.
Reader, I., & Tanabe Jr., George J. (1998). Practically Religious: Worldly Benefits and the Common Religion of Japan. Honolulu: University of Hawaii Press.
井手誠之輔 (2001). 『日本の美術 418 日本の宋元画』 .東京：至文堂.
井上啓治 (1993). 「『本朝酔菩提全伝』 『善知安方忠義伝』 における〈地獄絵・地獄 信仰〉−京伝考証における認識・主題形成と読本作品」 『江戸文学』 10, 85−111.
大串純夫 (1954a).「地獄絵」 『東京国立博物館研究誌』 43, 16−21.
________ (1954b).「法成寺十斎堂の地獄絵」 『美術研究』 176, 96−102.
小栗栖健治 (2004).「熊野観心十界曼荼羅の成立と展開」 『塵界』 15, 129−242.
________ (2007).「熊野系 『浄土双六』 論序説」 『絵解き研究』 20・21, 77−111.
________(2011).「『往生要集絵』 の諸本 (3) 誓教寺本 『三界六道図絵』」『塵界』 22, 37−57.
加須屋誠 (2007).「往生要集絵の成立と展開」 『国宝六道絵』 (215-259). 東京：中央公論 美術.
梶谷亮治 (1979).「陸信忠筆十王図」 『國華』 1020, 22−38.
片野達郎 (1967).「西行 『聞書集』 の 『地獄絵を見て』 について」 『和歌文学研究』 21, 23−40.
新谷尚紀 (2008).「日本の死と葬送の民俗−伝統社会の死と現代社会の死：仏教と 葬儀−」, S-Space Seoul National University’s Online Institutional Repository.http://sspace.snu.ac.kr/bitstream/10371/4941/3/ReligionandCulture_v14_043%5B1%5D.pdf
新谷尚紀 (2015).「葬送習俗の民俗変化I血縁・地縁・無縁」 『国立歴史民俗博物館 研究報告』 191, 9-60.
真保亨 (1991).「地獄絵における敦煌本十王経図巻」 『芸術研究報』 12, 3−14.
末木文美士 (2012). 『現代仏教論』. 東京：新潮社.
菅村亨 (1987).「極楽寺本 『六道絵』 について」 『仏教芸術』 175, 51−71.
関山和夫 (1978).「賽の河原に佇む近代人」 『日本及日本人』 1548, 44−51.
________ (1990).「地獄絵の絵解き」 『国文学解釈と鑑賞』 55 (8), 135−141.
曽田めぐみ (2015). 幕末明治期の美術における祈りと遊びの表象−河鍋暁斎筆「地獄極楽 めぐり図」を中心に−（博士論文）.大阪：大阪大学.
鷹巣純 (1993). 「めぐりわたる悪道−長岳寺本六道十王図の図像をめぐって」 『仏教芸術』 211, 39−59.
武田八洲満 (1978). 「五濁悪世に挑む民衆讃歌−中世・近世文学からみた因果応報説とその背景」 『日本及日本人』 1548, 52−61.
田村正彦 (2015).「追善供養のための地獄絵：南蔵院（柏市）「六道図」に描かれた子供 の位牌」 『明治大学国際文学研究』 8 (1), 158−141.
TANTISUK, Namsai (2016).「近世の往生要集絵の図様と構成冥界のイメージ論」. (博士論文). 大阪：大阪大学. 1-259.
辻惟雄 (2009). 『日本美術史』．東京：美術出版社．
中野玄三 (1989). 『六道絵の研究』. 京都：淡交社.
中野照男 (1974).「朝鮮の地獄十王図について日本伝来品を中心として」 『仏教芸術』 97, 124−139.
(1993).「高麗時代の地蔵十王図」 『美術研究』 356, 218−221.
錦仁 (2003). 『東北の地獄絵 死と再生』. 東京：三弥井書店.
西田直樹 (2000a). 『「往生要集絵巻」詞章と絵の研究』．大阪：和泉書院.
(2000b).「 『平かな絵入往生要集』 第三図 『等活地獄』 の研究−地獄図における 音声の視覚的表現について」 『秋田桂城短期大学紀要』 9, 59−71.
(2001).「兵庫県大覚寺蔵 『往生要集絵』 右幅の研究」 『秋田桂城短期大学紀要』 11, 1−18.
林雅彦 (1990)．「絵解きと説話文学−立山地獄と女人」坂本要（編）， 『地獄の世界』, 471-499． 東京：北辰堂．
(2001).「東アジアの 『地獄絵』 少考−中国・朝鮮半島に見る地獄の文学と絵画」 『説話・伝承学』 9, 1−13.
(2011).「 『地獄絵』 を絵解き勧進する僧−表紙によせて」 『絵解き研究』 23, 148−152.
宮家準 (2007).「死者と生者の接点−民俗宗教の視点から−」 『宗教研究』 80 (4), 815-836.
宮次男 (1968).「日本の地獄絵」 『古美術』 23, 7−50.
(1988).「六道絵」 『日本の美術』 271, 1−84.[41] (1990).「近世の 『往生要集』 版本と挿絵」 『国文学解釈と鑑賞』 55 (8), 149−160.
(1991). 『和字絵入往生要集について』 （調査研究報告）. 東京：国文学研究 資料館文献資料部.
矢島新 (1989).「新出の六道絵六幅対をめぐって」 『國華』 1120, 42−54.
(1996).「長徳寺蔵六道絵」 『國華』 1210, 27−32.
山本亜衣子 (2002).「 『熊野観心十界曼荼羅』 の成立時期について」 『日本美術研究』2, 45−55.
渡辺昭五 (1987).「16日正月と地獄絵の唱導」 『芸能』 29 (1), 8−19.
渡邊千恵子 (2011).「葬儀と家族をめぐる現代的課題」 『尚絅学院大学紀要』 61・62, 11-1
