กระบวนทัศน์การจัดการพื้นที่ทางวัฒนธรรมท่ามกลางการขยายตัวของความเป็นเมือง: ศึกษาชุมชนปากน้ำประแส จังหวัดระยอง และชุมชนชากแง้ว จังหวัดชลบุรี
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์กระบวนทัศน์ในการจัดการพื้นที่ทางวัฒนธรรมท่ามกลางการขยายตัวของความเป็นเมือง โดยศึกษาเปรียบเทียบแนวทางการจัดการพื้นที่ของชุมชนปากน้ำประแส จังหวัดระยอง และชุมชนชากแง้ว จังหวัดชลบุรี ซึ่งอยู่ภายใต้บริบทของเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก หรือ EEC (Eastern Economic Corridor) การวิจัยนี้ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยเก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสาร สัมภาษณ์เชิงลึก และการเสวนากลุ่มย่อยกับผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง ทั้งในระดับชุมชน ภาครัฐ และนักวิชาการ ผลการวิจัยพบว่า ชุมชนทั้งสองแห่งใช้กระบวนทัศน์การจัดการพื้นที่ที่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญ โดยชุมชนปากน้ำประแสมีลักษณะการจัดการแบบการมีส่วนร่วมเพื่อความอยู่รอด ซึ่งอาศัยทุนทางวัฒนธรรมและกลไกภายในชุมชนในการพัฒนาเศรษฐกิจท้องถิ่น ในขณะที่ชุมชนชากแง้วใช้กระบวนทัศน์แบบการฟื้นฟูอัตลักษณ์ผ่านนโยบายร่วม โดยบูรณาการความร่วมมือกับหน่วยงานภาครัฐในการออกแบบและบริหารจัดการพื้นที่ เช่น ถนนวัฒนธรรมไทย–จีน และกิจกรรมส่งเสริมวัฒนธรรมจีนแต้จิ๋ว การเปรียบเทียบยังพบความแตกต่างด้านกลไกการมีส่วนร่วม บทบาทของภาคีเครือข่าย ทุนทางสังคม และระดับการเชื่อมโยงกับนโยบายภาครัฐอย่างเป็นทางการ ข้อค้นพบจากงานวิจัยชี้ให้เห็นว่าการจัดการพื้นที่ทางวัฒนธรรมที่ยั่งยืน ต้องตั้งอยู่บนฐานของกระบวนทัศน์ที่ตอบสนองต่อบริบทของพื้นที่ มีความยืดหยุ่นและสามารถเชื่อมโยงทุนวัฒนธรรมกับเศรษฐกิจและอัตลักษณ์ในระยะยาวได้อย่างสมดุล
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
1) บทความนี้เป็นลิขสิทธิ์ของสถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย แต่ความคิดเห็นและเนื้อหาเป็นของผู้แต่ง
2) ทัศนะและความคิดเห็นที่ปรากฏในบทความในวารสารวิจัยสังคมและปริทัศน์ สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ถือเป็นความรับผิดชอบของผู้แต่งบทความนั้น และไม่ถือเป็นทัศนะและความรับผิดชอบของกองบรรณาธิการวารสารวิจัยสังคมและปริทัศน์ สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กองบรรณาธิการไม่สงวนสิทธิ์ในการคัดลอก แต่ให้ระบุถึงการอ้างอิง
เอกสารอ้างอิง
Department of Public Works and Town & Country Planning, Ministry of Interior. (2019). Regulations/Measures for Enforcement of the Eastern Special Development Zone Development Plan: Land Use Plan, Infrastructure Development Plan and Public Utility System [ข้อกำหนด/มาตรการ การใช้บังคับแผนผังการพัฒนาเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก: แผนผังการใช้ประโยชน์ที่ดิน แผนผังการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานและระบบสาธารณูปโภค]. Bangkok: Eastern Economic Corridor Office of Thailand. (in Thai)
Designated Areas for Sustainable Tourism Administration. (2021). Chakaneaw Chinese Market, Chonburi Province, a route to delicious, authentic flavors [ตลาดจีนชากแง้ว จ.ชลบุรี เส้นทางแห่งความอร่อยแบบรสต้นตำรับ]. https://www.dasta.or.th/th/article/352. (in Thai)
Dhian-am, N., & Praditsil, C. (2013). Development and Tourism Management for Community Economic: A Case Study of Prasea Sub-district, Klaeng District, Rayong Province [การพัฒนาและการจัดการท่องเที่ยวเพื่อเศรษฐกิจชุมชน: กรณีศึกษา ตําบลปากน้ำประแส อําเภอแกลง จังหวัดระยอง.]. https://www.social.rbru.ac.th/document/research_teach/2557/7.pdf. (in Thai)
Eastern Economic Corridor Office of Thailand. (2018). Master Plan for the Development of the Eastern Economic Corridor (EEC) 2017 – 2022 [แผนภาพรวมเพื่อการพัฒนาเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก พ.ศ. 2560 - 2565]. Bangkok: Eastern Economic Corridor Office of Thailand. (in Thai)
Hirsch, W.Z. (1973). Urban Economic Analysis. McGraw Hill.
Huay Yai Sub-district Municipality (2016). Three-year development plan 2016-2018 [แผนพัฒนาสามปี พ.ศ. 2559-2561]. Chonburi: Huai Yai Sub-district Municipality. (in Thai)
Inthanuchit, K., Onkeaw, M., & Isamo, O. (2007). Cultural Landscape Management: A Case study of Songkhla Old Town, Laem Son Cape [การจัดการภูมิทัศน์วัฒนธรรม กรณีศึกษา เมืองเก่าสงขลาฝั่งแหลมสน]. https://conference.skru.ac.th/file/article.docx. (in Thai)
Katiyachan, A., Jarphan, P.K., & Poonorn, P.S. (2020). Development of Cultural Capital by Using A Community Foundation in Thailand’s Border Areas Nong Khai Province [การพัฒนาทุนทางวัฒนธรรมโดยชุมชนเป็นฐานรากในพื้นที่ชายแดนไทย จังหวัดหนองคาย]. Bangkok: Mahachulalongkornrajavidyalaya University. (in Thai)
Laochockchaikul, K. (2023). The Process of Studying History and Socio - Culture to Support Pak Nam Prasae Community, Rayong Province Development [กระบวนการในการศึกษาข้อมูลทางประวัติศาสตร์ สังคม และวัฒนธรรม เพื่อสนับสนุนการพัฒนาชุมชนปากน้ำประแส อำเภอแกลง จังหวัดระยอง]. Social Sciences Research and Academic Journal, 18(2). 47-60. (in Thai)
Lincharearn, A. (2012). Qualitative Data Analysis Techniques [เทคนิคการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ]. Journal of Educational Measurement Mahasarakham University, 17(1), 17-29. (in Thai)
Nitipaparnan, T. (2015). The Production of Cultural Space for Tourism: A Case Study of Plernwan, Hua-Hin District, Prachuabkirikhan Province [กระบวนการสร้างพื้นที่ทางวัฒนธรรมเพื่อการท่องเที่ยว: ศึกษากรณี เพลินวาน อําเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์]. Bangkok: Thammasat University. (in Thai)
Pak Nam Prasae Sub-district Municipality. (n.d.). Community history and local development plans of Pak Nam Prasae Sub-district Municipal [ข้อมูลพื้นฐานตำบล การจัดทำฐานข้อมูลภูมิปัญญาท้องถิ่นของเทศบาลตำบลปากน้ำประแส]. Rayong: Pak Nam Prasae Sub-district Municipal. (in Thai)
Pattaya and Linked Area Special Area Office. (2014). Community tourism study and planning project in Huai Yai Sub-district Municipality [โครงการศึกษาและวางผังการท่องเที่ยวโดยชุมชนในเขตเทศบาลตำบลห้วยใหญ่]. Bangkok: Samartkopy. (in Thai)
Phanthasen, A., Prayukwong, W., Phakdiwanich, T., Suksom, T., & Suwannakarn, E. (2017). The development project of special economic zones of Thailand and the synthesis of knowledge from the project sets of the Eastern-Western Economic Corridor and the Southern Economic Corridor in political, legal, social and economic dimensions, Phase 2: Human movement [โครงการการพัฒนาเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษของประเทศไทย และการสังเคราะห์ความรู้จากชุดโครงการพื้นที่โครงการระเบียงเศรษฐกิจตะวันออก-ตะวันตก และระเบียงเศรษฐกิจตอนใต้ ในมิติการเมือง กฎหมาย สังคม เศรษฐกิจ ระยะที่ 2: การเคลื่อนย้ายมนุษย์]. Bangkok: The Thailand Research Fund. (in Thai)
Phirapattanakun, P. (2017). Cultural landscape of the ancient Chinese community of Ban Chak-Ngaew Community [ภูมิทัศน์วัฒนธรรมชุมชนจีนโบราณชากแง้ว]. Bangkok: Chulalongkorn University Press. (in Thai)
Phothisita, C. (2011). The Science and Art of Qualitative Research (5 Edited) [ศาสตร์และศิลป์แห่งการวิจัยเชิงคุณภาพ]. Bangkok: Amarin Corporations Public Company Limited. (in Thai)
Phungam, J., Khuenpanya, T., & Yawinang, T. (2024). URBANIZATION Urban expansion in the region [URBANIZATION การขยายตัวของเมืองในภูมิภาค]. https://www.bot.or.th/th/research-and-publications/articles-and-publications/articles/regional-articles/reg-article-2023-10-09.html. (In Thai)
Pongsawat, A. (2018). Cultural and historical area management: a case study of Bangkok’s Pom Mahakan Community [การจัดการพื้นที่ทางวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์: กรณีศึกษาชุมชนป้อมมหากาฬ กรุงเทพมหานคร]. Bangkok: Thammasat University. (in Thai)
Qin, H. (2018). Photharam Market, a Cultural Pluralism-Community on Maeklong River Basin: Cultural Area Management [ตลาดโพธารามชุมชนพหุวัฒนธรรมลุ่มน้ำแม่กลอง: การจัดการพื้นที่ทางวัฒนธรรม]. Chon Buri: Burapha University. (in Thai)
Rimthong, P. (2013). Cultural identity study for managing the cultural tourism and learning route in Lap Lae District, Uttaradit Province Ngaew [การศึกษาอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมเพื่อการจัดการเส้นทางเรียนรู้และท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์]. Chiang Mai: Chiang Mai University. (in Thai)
Tourism Authority of Thailand. (2023). Take a walk Chinese community of Ban Chak Ngaew [เดินเล่นย้อนอดีต…ชุมชนจีนโบราณบ้านชากแง้ว]. https://thai.tourismthailand.org/Articles/เดินเล่นย้อนอดีต-ชุมชนจีนโบราณบ้านชากแง้ว. (in Thai)
Yajun, Y., & Nuim, B. (2017). Ban Chak-Ngaew Community: Reconstruction and Existence (A.D. 2009-2015) [ชุมชนบ้านชากแง้ว: การฟื้นฟูและการดำรงอยู่ (พ.ศ. 2552-2558)]. Academic Journal of Humanities and Social Sciences Burapha University, 25(48). 103-126. (in Thai)
