การบูรณาการความหลากหลายของภูมิปัญญาท้องถิ่นในการบริหารจัดการปัญหาสิ่งแวดล้อมเพื่อรับมือกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ กรณีศึกษา ลุ่มน้ำแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) สำรวจปัญหาสิ่งแวดล้อมบริเวณลุ่มน้ำแม่วางที่เป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ 2) ศึกษาความหลากหลายของภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ใช้ในการแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อม และ 3) บูรณาการความหลากหลายของภูมิปัญญาท้องถิ่นให้เป็นองค์ความรู้ชุดเดียวกันเพื่อเป็นแนวทางในการแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมในพื้นที่ลุ่มน้ำแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่ ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ โดยใช้วิธีการสำรวจ การสัมภาษณ์เชิงลึกและการสนทนากลุ่มกับตัวแทนชุมชน ได้แก่ ผู้นำ ผู้รู้ สมาชิกเครือข่ายลุ่มน้ำแม่วางและวิทยาลัยจาวบ้านลุ่มน้ำแม่วางที่อาศัยอยู่ในแต่ละเขตนิเวศเกษตร รวม 88 คน ผลการศึกษาพบว่า ในช่วง 20 ปีที่ผ่านมา (พ.ศ. 2545-2565) อุณหภูมิบริเวณลุ่มน้ำแม่วางสูงขึ้น คิดเป็นร้อยละ 2.66 และมีปริมาณฝนลดลง คิดเป็นร้อยละ 0.37 ส่งผลให้เกิดปัญหาไฟป่า ภัยแล้ง และน้ำท่วม ซึ่งชุมชนในแต่ละเขตนิเวศเกษตรได้อาศัยภูมิปัญญาท้องถิ่นดั้งเดิมเป็นหลักเพื่อการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และเสริมด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่นประยุกต์ และภูมิปัญญาท้องถิ่นผสมผสานระหว่างพื้นที่หรือภูมิปัญญาข้ามเขตนิเวศเกษตรเพื่อบริหารจัดการปัญหาสิ่งแวดล้อมดังกล่าว ทั้งนี้ เครือข่ายลุ่มน้ำแม่วาง และวิทยาลัย
จาวบ้านลุ่มน้ำแม่วาง เป็นองค์กรที่มีบทบาทในการบูรณาการ (Integrator) ความหลากหลายของภูมิปัญญาท้องถิ่นที่กระจายในแต่ละเขตนิเวศเกษตรให้เป็นองค์ความรู้ชุดเดียวกันตลอดลุ่มน้ำ ดังนั้นจึงควรมีการจัดทำระบบที่ช่วยเอื้ออำนวยให้องค์กรดังกล่าวดำเนินงานด้านการจัดการปัญหาสิ่งแวดล้อมของลุ่มน้ำแม่วางได้อย่างราบรื่น