คติความเชื่อของประชาชนในการสักการะบูชาพระบรมธาตุเจดีย์นครศรีธรรมราช

บทคัดย่อ

บทความวิจัยเรื่อง “คติความเชื่อของประชาชนในการสักการะบูชาพระบรมธาตุเจดีย์นครศรีธรรมราช”นี้ โดยมีวัตถุประสงค์ ดังนี้ 1) เพื่อศึกษารูปแบบและพัฒนาการของประชาชนในการสักการะบูชาพระบรมธาตุเจดีย์นครศรีธรรมราช 2) เพื่อศึกษาคติความเชื่อของการบูชาพระบรมธาตุเจดีย์นครศรีธรรมราชโดยศึกษาผ่านเครื่องสักการะบูชา เครื่องมือที่ใช้เก็บรวมรวมข้อมูลโดยวิธีวิจัยเอกสาร และแบบสัมภาษณ์เชิงลึก วิเคราะห์ข้อมูลโดยแยกแยะสิ่งที่ต่างกันและสัมพันธ์กันนำข้อมูลมาตรวจสอบความถูกต้อง นำเสนอข้อมูลโดยแยกแยะประเด็นตามขอบเขตของเนื้อหา ด้วยวิธีพรรณนาวิเคราะห์

ผลการวิจัยพบว่า 1) คติการบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ไนพุทธศาสนาผลจากการศึกษาได้สะท้อนให้เห็นว่า พุทธศาสนิกชนได้บูรณาการความเชื่อในพระพุทธศาสนาให้เข้ากับระบบความเชื่อต่าง ๆ ที่มีอยู่แล้วในท้องถิ่นโดยคติความเชื่อในทางพระพุทธศาสนามีความคิดรวบยอดที่ตั้งอยู่บนพื้นฐานของวัฏจักรชีวิต ในรูปของการเวียนว่ายตายเกิด ประติมากรรมยุคแรกของพุทธศาสนาได้แสดงถึงพัฒนาการของการบูชาภายหลังจากการถวายพระเพลิงพระบรมศพของพระพุทธเจ้าแล้ว มีการสร้างสถูปสำหรับประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ สถูปจึงกลายเป็นสัญลักษณ์แทนองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า . 2) รูปแบบและพัฒนาการของการกระทำสักการะบูชาในพุทธศาสนาด้วยข้าวสัตถุผงสัตถุก้อน คือ ขนมหวานที่ผสมด้วยน้ำผึ้งและน้ำอ้อย การบูชาด้วยการถวายที่ดินหรือสร้างอารามเป็นพุทธบูชาการบูชาด้วยการร่ายรำ ขับร้อง ถวายพวงมาลัยและถวายของหอม ในกรณีนี้ปรากฏอยู่ในเหตุการณ์หลังจากที่พระพุทธเจ้าเสด็จดับขันธปรินิพพานแล้ว การบูชาด้วยการสร้างสถูปเจดีย์ หลังจากมีการถวายพระเพลิงพระบรมศพของพระบรมศาสดาแล้ว ก็ได้มีการสร้างสถูปเพื่อใช้ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุเพื่อไว้สำหรับสักการบูชาการบูชาพระพุทธเจ้าด้วยสัญลักษณ์ต่าง ๆ ในยุคต้นๆ การสร้างสิ่งสักการะเพื่อเป็นเครื่องระลึกถึงพระพุทธเจ้าจะไม่ทำเป็นรูปมนุษย์ แต่จะทำเป็นบัลลังก์ว่างเปล่า หรือรอยพระพุทธบาทการสักการบูชาด้วยการกระทำประทักษิณหรือการเดินเวียนขวาสิ่งที่เคารพบูชา เช่น ต้นโพธิ์ หรือเจติยสถาน ครบ 3 รอบ การสักการบูชาด้วยการพนมมือไหว้ หมอบกราบ เพื่อเป็นการแสดงความเคารพต่อสิ่งนั้น ๆ อย่างสูง เช่น ยกมือทั้งสองขึ้นประนมมือระหว่างอก และน้อมศีรษะลงเล็กน้อยเพื่อแสดงความเคารพต่อบุคคลหรือสถานที่ที่ควรเคารพการสักการบูชาด้วยการทำนุบำรุงด้วยวิธีการต่าง ๆ เช่น บริจาคทรัพย์สร้างวัด ซื้อที่ดินถวายพระพุทธศาสนา หรือการบูชาด้วยการบริจาคทรัพย์เพื่อบูรณะซ่อมแซมสถูปเจดีย์เป็นการทำนุบำรุงพระอาราม ส่วนรูปแบบและพัฒนาการของการกระทำสักการะบูชาพระบรมธาตุเจดีย์การสร้างสถูปพระบรมธาตุเจดีย์เป็นการทำสักการบูชารูปแบบหนึ่งที่มีต่อการบูชาพระบรมสารีริกธาตุภายในพระบรมธาตุเจดีย์นครศรีธรรมราชล้อมแม่ขันทั้งสี่มุม การถวายดอกไม้ธูปเทียนเป็น เครื่องสักการะบูชาพัฒนาการกลายเป็นประเพณีตักบาตรธูปเทียนซึ่งเป็นประเพณีที่คู่มากับวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร การบูชาพระบรมธาตุเจดีย์ด้วยผ้าพระบฏด้วยการกระทำประทักษิณพระบรมธาตุเจดีย์ซึ่งพัฒนาการกลายเป็นประเพณีแห่ผ้าขึ้นพระบรมธาตุเจดีย์ การยกมือทั้งสองข้างประนมหวางอกหรือการให้การไหว้ด้วยการสวดมนต์ หรือด้านหนึ่งด้านใดของสถูปซึ่งพัฒนาการไปเป็นประเพณีสวดด้าน 3) คติความเชื่อของการบูชาพระบรมธาตุเจดีย์นครศรีธรรมราชโดยศึกษาผ่านเครื่องสักการะบูชา ด้วยผ้าพระบฏคนส่วนใหญ่ที่มาเชื่อว่า เป็นการบูชาพระบรมธาตุเป็นการแสดงออกถึงความกตัญญูกตเวทีต่อพระบรมศาสดาสัมมาส้มพุทธเจ้า แล้วเป็นสิริมงคลกับครอบครัวและตนเอง การบูชาพระบรมธาตุเจดีย์ด้วยดอกไม้เงินดอกไม้ทอง แก้ว แหวน เงิน ทองและแผ่นทองคำเปลวปิดองค์พระเจดีย์ พระพุทธรูป เครื่องรางของขลังและ ด้วยถวายดอกไม้อันบริสุทธิ์ต่าง ๆ ถวายธูปเครื่องหอมต่าง ๆ ได้รับการเคารพยกย่องว่า เกิดในชาติตระกูลสูง มีสง่าราศี ถวายทองคำ ทำให้ผิวพรรณงาม อามิสบูชาและปฏิบัติธรรมบูชาต้องอาศัยซึ่งกันและกัน พระพุทธศาสนาจะมันคงอยู่ได้ แต่การบูชาด้วยอามิสบูชานั้นต้องทำด้วยพอดีและเหมะและต้องเป็นไปด้วยเหตุและผล ส่วนการแสดงและปฏิบัติบูชาโดยการสละแรงงานอุทิศ ล้วนแล้วเป็นการปฏิบัติบูชาต่อพระบรมธาตุเจดีย์ซึ่งเป็นองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า มีความเชื่อว่าเป็นสิริมงคลแก่ชีวิตของตนเอง จะทำให้ชีวิตมีความเจริญก้าวหน้าที่การงานของตนเองแต่คำปรารถนาสุดท้ายคือให้เข้าถึงพระนิพพาน