ความผูกพันระหว่างวังกับวัดในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ : กรณีศึกษาวัดราชาธิวาสวิหาร

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความผูกพันระหว่าง “วัง” กับ “วัด” ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์และ ศึกษาความผูกพันระหว่าง “วัง” กับ “วัดราชาธิวาสวิหาร” ให้ได้องค์ความรู้ที่เป็นประโยชน์ต่อการเรียนรู้ตลอดชีวิตของคนไทยโดยเฉพาะเด็กและเยาวชน และสามารถสร้างผลกระทบในเชิงบวกต่อทัศนคติในด้านความรักชาติ ศาสนาและพระมหากษัตริย์ของคนไทย ผลการวิจัยพบว่า “วัง” ซึ่งหมายถึง พระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์ในพระบรมราชจักรีวงศ์ มีความผูกพันกับ “วัด” ในพระพุทธศาสนามาโดยตลอดตั้งแต่เริ่มสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์จนถึงปัจจุบัน โดยเฉพาะกับ “พระอารามหลวง” หรือ “วัดหลวง” ซึ่งพระมหากษัตริย์ทรงสร้าง ทรงสถาปนาขึ้นใหม่ หรือทรงรับไว้เป็นพระอารามหลวง ในบรรดาพระอารามหลวงทั้งสิ้น 290 พระอารามในปี 2551 เป็นพระอารามหลวงที่ผูกพันกับ “วัง” เป็นพิเศษ 2 ประเภท คือ (1) พระอารามหลวงที่เป็นวัดประจำรัชกาลจำนวน 8 วัด (2) พระอารามหลวงที่จะรับพระกฐินเสด็จพระราชดำเนินที่พระมหากษัตริย์หรือผู้แทนพระองค์จะเสด็จพระราชดำเนินไปถวายผ้าพระกฐินเป็นประจำทุกปีจำนวน 16 วัด ซึ่งรวมทั้ง “วัดราชาธิวาสวิหาร” ด้วย นอกจากนี้วัดราชาธิวาสวิหารยังมีความผูกพันพิเศษกับ “วัง” กล่าวคือ เคยเป็นวัดที่ประทับระหว่างทรงผนวชของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 สมเด็จ-พระบวรราชเจ้า กรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ์ในรัชกาลที่ 2 และพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้า-เจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 จึงได้รับพระราชทานชื่อจากรัชกาลที่ 4 หลังจากทรงขึ้นครองราชย์ว่า “วัดราชาธิ-วาสวิหาร” เป็นวัดที่พระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์ในพระบรมราชจักรีวงศ์ทรงบูรณปฏิสังขรณ์ เกือบทุกรัชกาล และเป็นที่ประดิษฐานพระบรมราชสรีรังคารและพระอัฐิของสมเด็จพระบรมราชินีนาถ และสมเด็จพระบรมราชเทวีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ รัชกาลที่ 5 และพระบรมวงศานุวงศ์หลายพระองค์ จึงมีความสำคัญไม่น้อยกว่าวัดประจำรัชกาลทั้ง 8 วัด