วิพากษ์แนวคิดสาเหตุของการคอรัปชั่นตามหลักพุทธปรัชญาเถรวาท

บทคัดย่อ

บทความนี้ผู้เขียนมีวัตถุประสงค์เพื่อต้องการวิพากษ์แนวคิดสาเหตุของการคอรัปชั่นซึ่งเป็นการเบียดบังทรัพย์ของทางราชการมาเป็นของตน หรือใช้อำนาจในตำแหน่งโดยมิชอบ เป็นการให้และรับผลประโยชน์แก่เจ้าหน้าที่เกินกว่าที่ควรจะได้ทำให้ระบบคลาดเคลื่อนเสียหาย และทำให้คนส่วนรวมเสียผลประโยชน์หรือสิทธิที่ควรจะได้รับ นับเป็นปัญหาร้ายแรงที่คอยบั่นทอนการพัฒนาประเทศทำให้ระบบถูกกัดกร่อนและเสียหาย แม้จะตรวจพบว่ามีการคอรัปชั่นเกิดขึ้นแต่ก็ไม่อาจจับตัวผู้กระทำผิดนั้นมารับโทษทางกฎหมายได้ จากการศึกษาพบว่า สาเหตุของการคอรัปชั่นนั้น หากตีความตามแนวคิดของโทมัส ฮอบส์และนิโคโล มาเคียเวลลี จะพบว่า มีความคิดเห็นไปในทิศทางเดียวกัน คือ เกิดจากความเห็นแก่ตัวของมนุษย์ เพราะมีรากฐานทางความคิดที่เชื่อว่า มนุษย์เกิดมาเลวตั้งแต่กำเนิดและชอบเสาะหาสิ่งต่างๆ ที่ตนเองปรารถนาอยู่เรื่อยไป นอกจากนี้ มนุษย์ยังเป็นผู้ที่โง่เขลา ปล่อยจิตใจให้ตกอยู่ภายใต้การครอบงำของกิเลสตัณหา แต่ฌอง ฌากส์ รุซโซ กลับมองเห็นว่า สาเหตุของการคอรัปชั่นมาจากสาเหตุภายนอก คือ สิ่งแวดล้อมในสังคมรอบตัว เพราะมีรากฐานแนวคิดที่เชื่อว่า สภาพดั้งเดิมของมนุษย์เกิดมาด้วยธรรมชาติที่ดี แต่ที่มนุษย์ทำชั่วก็เพราะสังคมอยู่ในสภาพที่ขาดระเบียบวินัย มีความโหดร้ายทารุณมีการเอารัดเอาเปรียบซึ่งกันและกัน ส่วนสาเหตุของการคอรัปชั่นตามหลักพุทธปรัชญาเถรวาท ดูเหมือนว่าจะมีแนวโน้มเชื่อว่า สาเหตุของการคอรัปชั่นมาจากปัจจัยภายในเช่นเดียวกับแนวคิดของ ฮอบส์ และมาเคียเวลลี แต่เมื่อวิเคราะห์แล้วกลับพบว่าใช้ได้บนเงื่อนไขของผู้ที่เป็นอริยบุคคลเท่านั้น แต่หากเป็นเพียงปุถุชน สาเหตุของการคอรัปชั่นสามารถเกิดขึ้นได้ทั้งส่วนที่เป็นสาเหตุภายใน คือ กิเลสกาม และส่วนที่เป็นสาเหตุภายนอก ได้แก่ วัตถุกาม และสภาพแวดล้อมที่เอื้ออำนวยให้เกิดขึ้น ดังนั้น กรอบคิดเรื่องสาเหตุของการคอรัปชั่นในทางพุทธปรัชญาจึงมีกรอบคิดแบบ “ทวินิยม”