การประยุกต์พุทธปรัชญาในการพัฒนาประเพณีสงกรานต์ของพระสงฆ์ในเขตเทศบาลนครหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา

บทคัดย่อ

ดุษฎีนิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์ดังต่อไปนี้ 1) เพื่อศึกษาประเพณีสงกรานต์ในเขตเทศบาลนครหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา 2) เพื่อศึกษาพุทธปรัชญาในฐานะเครื่องมือการนำมาใช้ในการพัฒนาประเพณีสงกรานต์ในเขตเทศบาลนครหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา 3) เพื่อศึกษาการนำพุทธปรัชญามาประยุกต์ใช้ในการพัฒนาประเพณีสงกรานต์ของพระสงฆ์ในเขตเทศบาลนครหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา และ 4) เพื่อสร้างองค์ความรู้ใหม่จากการนำพุทธปรัชญามาประยุกต์ในการพัฒนาประเพณีสงกรานต์ ในหลากหลายรูปแบบ การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วยวิธีการวิจัยทางปรัชญาแบบวิภาษวิธีและแบบมีการหาเหตุผลด้วยการใช้วิจารณญาณ ภายใต้กระบวนการศึกษาเชิงวิเคราะห์ วิจักษ์ และวิธาน เพื่อนำไปสู่การสร้างองค์ความรู้ใหม่ทางปรัชญา ผลการวิจัยพบว่า ประวัติความเป็นมาของงานประเพณีสงกรานต์ในเขตเทศบาลนครหาดใหญ่ แบ่งออกเป็น 3 ช่วง คือช่วงอดีตที่มีขนบธรรมเนียมในการปฏิบัติแบบเดิมในสมัยโบราณ ต่อมาช่วงที่เทศบาลนครหาดใหญ่เข้ามามีบทบาทในการจัดงานประเพณีสงกรานต์ โดยมีการจัดเป็นโครงการต่อเนื่องประจำทุกปี และช่วงที่การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยเข้ามามีบทบาทในการจัดงานประเพณีสงกรานต์ เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมประเพณี ขั้นตอนและกิจกรรมของงานประเพณีสงกรานต์ในเขตเทศบาลนครหาดใหญ่ แบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ ขั้นตอนและกิจกรรมของเทศบาล ซึ่งมีการเตรียมการก่อนวันสงกรานต์ ได้แก่ การกำหนดแนวทางปฎิบัติ การแบ่งภาระหน้าที่ การแต่งตั้งคณะกรรมการ การประชาสัมพันธ์และขอความอนุเคราะห์ การประดับตกแต่งเมือง รวมทั้งกิจกรรมเนื่องในวันสงกรานต์ ได้แก่ ด้านประเพณี ประกอบด้วยพิธีบวงสรวงท้าวมหาพรหม งานสมโภชพระโพธิสัตว์กวนอิม การทำบุญ ตักบาตรและสรงน้ำพระพุทธสิหิงค์ ด้านการกีฬา ประกอบด้วยการแข่งขันเทนนิส การแข่งขัน แอโรบิค ด้านการประกวดประกอบด้วย การประกวดเทพีสงกรานต์ ตลอดจนด้านมหรสพ ประกอบด้วยการแสดงบนเวทีต่างๆ และงานมิดไนท์สงกรานต์ ส่วนขั้นตอนและกิจกรรมของชาวบ้าน มีการเตรียมการก่อนวันสงกรานต์ ได้แก่ การทำความสะอาดบ้านเรือน การเตรียมเสื้อผ้าและเครื่องแต่งกาย การเตรียมเครื่องสักการะบูชาและอาหารสำหรับถวายพระ รวมทั้งกิจกรรมในวันสงกรานต์ ได้แก่ การทำบุญตักบาตรการสรงน้ำพระพุทธรูปและพระสงฆ์ การรดนำผู้ใหญ่และการเล่นสาดน้ำสงกรานต์ คุณค่าอันเกิดจากกิจกรรมในงานประเพณีสงกรานต์ในเขตเทศบาลนครหาดใหญ่แบ่งออกได้ 2 ด้าน คือ คุณค่าทางด้านสังคมวัฒนธรรม และคุณค่าทางด้านการท่องเที่ยวสำหรับด้านสังคมวัฒนธรรม งานประเพณีสงกรานต์ช่วยเหนี่ยวรั้งหรือฟื้นฟูความสัมพันธ์อันดีงามในระหว่างสมาชิกในครอบครัว ช่วยให้ขนบธรรมเนียมประเพณีต่างๆ ได้รับการอนุรักษ์ส่งเสริมให้ยั่งยืนสืบไป ตลอดจนช่วยส่งเสริมพุทธศาสนาให้คงความศรัทธาเอาไว้ต่อไปสำหรับด้านการท่องเที่ยวงานประเพณีสงกรานต์มีส่วนส่งเสริมการท่องเที่ยวให้นักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและต่างชาติเข้ามาท่องเที่ยวเป็นอย่างมาก ก่อให้เกิดเงินตราแพร่สะพัดหมุนเวียนเข้ามาในท้องถิ่นและกระจายรายได้ เป็นการกระตุ้นเศรษฐกิจชุมชนในทางที่ดีขึ้น ในปัจจุบันกิจกรรมงานประเพณีสงกรานต์ในเขตเทศบาลนครหาดใหญ่ที่มีชื่อเสียง คือ งานทำบุญเดือน 5 ห่มผ้าพระนอน โดยจัดที่วัดมหัตตมังคลาราม ในวันที่ 14-15 เมษายน ของทุกปี ซึ่งมีกิจกรรมที่สำคัญ ได้แก่ 1) ห่มผ้าพระนอนใหญ่อันดับ 3 ของโลก 2) ก่อเจดีย์ทราย 3) สรงน้ำพระพุทธรูปพันปี 4) รดน้ำดำหัวผู้สูงอายุ 5) จัดงานประเพณีสงกรานต์ย้อนยุค องค์ความรู้ใหม่จากการนำพุทธปรัชญามาประยุกต์ในการพัฒนาประเพณีสงกรานต์ ได้แก่ จากการศึกษาพบปัญหา ดังนี้ 1) ปัญหาด้านการขาดหลักการในการทำงาน 2) ปัญหาด้านการวางแผนในการจัดงานประเพณีสงกรานต์ 3) ปัญหาด้านบทบาทหน้าที่ของพระสงฆ์ในการจัดงานประเพณีสงกานต์ 4) ปัญหาด้านงบประมาณในการจัดงานประเพณีสงกานต์ 5) ปัญหาด้านเวลาในการจัดงานประเพณีสงกรานต์ 6) ปัญหาด้านการเข้าถึงชุมชน และ 7) ปัญหาด้านพฤติกรรมของพระสงฆ์ ปัญหาดังกล่าวพระสงฆ์ได้นำเอาพุทธปรัชญามาประยุกต์ใช้ในแก้ไข ได้แก่ หลักสัปปุริสธรรม 7 ประการ ประกอบด้วย รู้จักเหตุ รู้จักผล รู้จักตน รู้จักประมาณ รู้จักกาล รู้จักชุมชน รู้จักบุคคล