รูปแบบการพัฒนาครูในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานบนฐานแนวคิดจิตศึกษาจากต้นแบบโรงเรียนลำปลายมาศพัฒนา อำเภอลำปลายมาศ จังหวัดบุรีรัมย์

บทคัดย่อ

วิทยานิพนธ์เรื่องนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ ๑.ศึกษาแนวคิด ทฤษฎี หลักธรรมและรูปแบบเกี่ยวกับการพัฒนาครูในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานบนฐานแนวคิดจิตศึกษาจากต้นแบบโรงเรียนลำปลายมาศ พัฒนา อำเภอลำปลายมาศ จังหวัดบุรีรัมย์ ๒.พัฒนารูปแบบการพัฒนาครูในสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน บนฐานแนวคิดจิตศึกษา ที่มีความเหมาะสมกับการนำไปใช้ในสังคมไทย ๓.นำเสนอรูปแบบการพัฒนาครูในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานบนฐานแนวคิดจิตศึกษา การศึกษาวิจัยครั้งนี้ เป็นการวิจัยแบบผสมผสานวิธี(Mixed-Method Research Design) ระกอบด้วย การวิจัยเชิงคุณภาพ (Quantitative Research) และการวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative Research) การวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative research) เป็นการศึกษาวิจัยเอกสาร (Documentary research) การสัมภาษณ์แบบเจาะลึก (In-depth interview) จากผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน ๙ รูป/คน และการสนทนากลุ่ม (Focus Group) จากผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน ๘ รูป/คน การวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative Research) เป็นการสอบถามจากครูและผู้บริหารโรงเรียนที่ผ่านการพัฒนาจิตศึกษาจนได้ผลดีและเป็นที่ยอมรับ จำนวน ๓๐๘ คน ใน ๕๐ โรงเรียน ผลการวิจัย พบว่า ๑. แนวคิด ทฤษฎี หลักธรรมและรูปแบบเกี่ยวกับการพัฒนาครูในสถานศึกษา ขั้นพื้นฐานบนฐานแนวคิดจิตศึกษาจากต้นแบบโรงเรียนลำปลายมาศพัฒนา อำเภอลำปลายมาศ จังหวัดบุรีรัมย์ ประกอบด้วย องค์ประกอบ ๕ ด้าน ได้แก่ ปรัชญาการพัฒนาครู วัตถุประสงค์ หลักการเรียนรู้และพัฒนา ขั้นตอนการพัฒนาและการประเมินผลการพัฒนา โดยในแต่ละด้านสามารถสังเคราะห์หลักพุทธธรรมเพื่อการพัฒนาครูตามลำดับ ได้แก่ ไตรสิกขา บุคคล ๔ พุทธลีลาในการสอน ๔ กัลยาณมิตรธรรม ๗ สารณียธรรม ๖ ฆราวาสธรรม ๔ พรหมวิหาร ๔ สังคหวัตถุ ๔ อิทธิบาท ๔ และสัปปุริสธรรม ๗ ที่มีความเหมาะสมมากสำหรับนำไปใช้เพื่อการพัฒนาครูบนฐานแนวคิดจิตศึกษา ๒. รูปแบบการพัฒนาครูในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานบนฐานแนวคิดจิตศึกษาประกอบด้วย องค์ประกอบ ๕ ด้าน คือ ปรัชญาการพัฒนาครู วัตถุประสงค์ หลักการเรียนรู้และพัฒนา ขั้นตอนการพัฒนา และการประเมินผลการพัฒนา ที่มุ่งเน้นทักษะการคิด และกระบวนการแสวงหาความรู้ด้วยปัญญาทั้งสองส่วน คือ ปัญญาภายนอกและปัญญาภายใน โดยใช้กระบวนการ “จิตศึกษา” ช่วยขัดเกลาความฉลาดด้านในของครูและเด็ก ช่วยยกระดับจิตวิญญาณครูให้มีหัวใจของความเป็นครูอย่างแท้จริง ใช้จิตวิทยาเชิงบวกและสร้างชุมชนและวิถีชุมชน เป้าหมายสูงสุด คือ การเข้าถึงความจริง ความดี ความงาม เพื่อนำไปสู่ความเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ สร้างวิถีชีวิตในสถานศึกษาโดยคำนึงถึงธรรมชาติ จัดการเรียนรู้จากฐานใจ สมอง และฐานกาย กำกับความเพียรด้วยสติ และสัมมาสมาธิ มีเป้าหมายการพัฒนาครูเพื่อ ๑)วิสัยทัศน์องค์กรและส่วนบุคคล ๒)กรอบความคิดบวก ๓)การทำงานเป็นทีม ๔)ทักษะการสอน ๕)การร่วมกันสร้างวัฒนธรรมองค์กร และ ๖)การก้าวสู่เป็นครูมืออาชีพ ได้จาก การศึกษาเอกสาร การสัมภาษณ์แบบเจาะลึก และการสนทนากลุ่ม เก็บข้อมูลเชิงประจักษ์กับกลุ่มครูและผู้บริหารโรงเรียนที่ผ่านการพัฒนาจากโรงเรียนต้นแบบ จำนวน ๓๐๘ คน ใน ๕๐ โรงเรียน ผลการตรวจสอบความเหมาะสมของรูปแบบ พบว่า มีค่าเฉลี่ยอยู่ในระดับมาก เมื่อพิจารณารายด้าน พบว่า ด้านที่มีระดับค่าเฉลี่ยมากที่สุด ได้แก่ วัตถุประสงค์อยู่ในระดับมาก = ๔.๓๔ ส่วนด้านที่มีค่าเฉลี่ยต่ำที่สุด ได้แก่ ด้านขั้นตอนการพัฒนา อยู่ในระดับมาก = ๔.๐ ๓. นำเสนอรูปแบบการพัฒนาครูในสถานศึกษาขั้นพื้นฐานบนฐานแนวคิด จิตศึกษา แบ่งได้เป็น ๓ ส่วน คือ ส่วนที่ ๑ ปรัชญาการพัฒนาครู วัตถุประสงค์ หลักการเรียนรู้และพัฒนา ส่วนที่ ๒ ขั้นตอนการพัฒนา และหลักพุทธธรรมเพื่อการพัฒนาครู ส่วนที่ ๓ การประเมินผลการพัฒนา