พลังชุมชนกับการจัดการคลองจำไหร ตำบลโคกม่วง อำเภอคลองหอยโข่ง จังหวัดสงขลา

บทคัดย่อ

          งานวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพลังชุมชนในการมีส่วนร่วมจัดการคลองจำไหร ในพื้นที่ตำบลโคกม่วง อำเภอคลองหอยโข่ง จังหวัดสงขลา โดยใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วย วิธีการสัมภาษณ์แบบเจาะลึก การสนทนากลุ่ม การสังเกตแบบมีส่วนร่วมและการสังเกตแบบไม่มี ส่วนร่วม ซึ่งกลุ่มผู้ให้ข้อมูล คือ แกนนำชาวบ้าน และชาวบ้านที่รวมกลุ่มในการจัดการคลองจำไหร จำนวน 17 คน นำข้อมูลที่ได้มาจำแนกหมวดหมู่ตามประเด็นที่ศึกษาและตีความหาข้อสรุป ผลการศึกษาพบว่า ชมุชนร่วมกันจัดการคลองจำไหร ผ่านพลังชุมชนที่ชาวบ้านร่วมกันพัฒนาและจัดการทรัพยากรธรรมชาติผ่านกิจกรรมต่าง ๆ ไม่ว่าจะร่วมกันเดินสำรวจเส้นทางการไหลของสายคลองจำไหร ร่วมกันวาดแผนที่เดินดิน ร่วมกันวางแผน ร่วมกันตัดสินใจหาแนวทางแก้ไขปัญหา ร่วมกันสร้างฝาย ปลูกพันธุ์ไม้ ปล่อยพันธุ์ปลา ร่วมกันติดตามผลการดำเนินงาน และร่วมกันรับผลประโยชน์ร่วมกัน ซึ่งผลการจัดการคลองจำไหรผ่านพลังชุมชนทำให้สามารถลดทอนความรุนแรงของปัญหาที่เกิดจากการพัฒนาของภาครัฐได้ อาทิ 1) ด้านระบบนิเวศ จากพื้นที่ริมคลองที่ว่างเปล่ามีการขุดลอกได้กลายเป็นพื้นที่เขียว ทำให้ตลอดสองฝั่งเริ่มฟื้นความอุดมสมบูรณ์ กลับมาดังเดิม 2) ปริมาณน้ำเพิ่มขึ้น ชาวบ้านจึงได้ใช้ประโยชน์จากปริมาณน้ำดังกล่าวเพื่อใช้ในการทำเกษตรกรรม รวมถึงปริมาณน้ำในบ่อซีเมนต์ที่ชาวบ้านขุดขึ้นเพื่อใช้ประโยชน์ในครัวเรือน ก็เพิ่มขึ้นเช่นกัน การขับเคลื่อนผ่านพลังชุมชนจึงสามารถดึงศักยภาพและจิตสำนึกสาธารณะของคนในชุมชนให้เป็นกลไกหลักในการพัฒนาและจัดการทรัพยากรธรรมชาติอีกด้วย