การศึกษาประเพณีการปฏิบัติธรรมในวันพระของชาวพุทธล้านนา

บทคัดย่อ

การศึกษาวิจัยเรื่องประเพณีการปฏิบัติธรรมในวันพระของชาวพุทธในล้านนา มีวัตถุประสงค์ ได้แก่ (1) เพื่อศึกษาการปฏิบัติธรรมของพุทธศาสนิกชนในพระพุทธศาสนา (2) เพื่อศึกษาประเพณีการปฏิบัติธรรมในวันพระของชาวพุทธในล้านนา และ (3) เพื่อวิเคราะห์ประเพณีการปฏิบัติธรรมในวันพระของชาวพุทธในล้านนา การศึกษาวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพเป็นการค้นคว้าข้อมูลจากเอกสาร และการเก็บข้อมูลภาคสนาม

ผลการวิจัยพบว่า

(1) การปฏิบัติธรรมของพุทธศาสนิกชนในพระพุทธศาสนา มีประวัติความเป็นมาตั้งแต่สมัยพุทธกาล เป็นการปฏิบัติธรรมโดยนำมาใช้ให้เกิดประโยชน์ในชีวิตจริง ทำให้เป็นชีวิตที่ดีมีความสุข การปฏิบัติได้จัดวางไว้เป็นหลักธรรมคือสิกขาหรือการศึกษาซึ่งแยกออกไปเป็น ศีล สมาธิ ปัญญา เรียกว่า ไตรสิกขา การปฏิบัติธรรมนั้นยังมีชื่อเรียกว่าการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน คือการรู้แจ้ง รู้ชัด ญาณและปัญญา จนเห็นสภาวะตามความเป็นจริงในกฎแห่งหลักไตรลักษณ์ การปฏิบัติวิปัสสนาภาวนา คือการปฏิบัติตามหลักสติปัฏฐาน 4

(2) ด้านศึกษาประเพณีการปฏิบัติธรรมในวันพระของชาวพุทธในล้านนา การปฏิบัติธรรมในวันพระ คือการนอนวัดจำศีล หรือถืออุโบสถศีลนิยมทำกันเป็นประเพณีทุกวันพระขึ้นหรือแรม 8 ค่ำ 15 ค่ำ ซึ่งเรียกว่า วันศีล ตรงกับวันอุโบสถศีลของภาคกลาง ปฏิบัติตลอดระยะเวลาเข้าพรรษา มีรูปแบบการปฏิบัติธรรม ประกอบด้วย 1) การตกลูกประคำ เป็นเครื่องมือหนึ่งที่จะทำให้ผู้ปฏิบัติธรรมมีจิตใจที่สงบ โดยการไหว้พระสวดมนต์เสร็จแล้วถอดลูกประคำที่คล้องคออยู่ยกลูกประคำจบใส่หัว แล้วตั้งจิตอธิษฐานลดลูกประคำมาอยู่ระหว่างอก โดยใช้หัวแม่มือข้างที่ถนัดนับไปทีละลูกจนครบ 108 ลูก 2) การเจริญสมาธิภาวนา 3) การเดินจงกรม 4) การทำวัตรเช้าเย็น และ5) การสวดมนต์ในวันพระของพุทธศาสนิกชนนิยมสวดมนต์อยู่ 2 ประเภทคือ 1)การสวดกัมมัฎฐาน นอกจากสวดกัมมัฎฐานแล้วแล้วยังมีการสวดมนต์บารมี 30 ทัศและ 2) การสวดมนต์ทั่วไป

(3) ด้านวิเคราะห์ประเพณีการปฏิบัติธรรมในวันพระของชาวพุทธในล้านนา พบว่าการปฏิบัติธรรมในพระพุทธศาสนา เรียกว่าภาวนาหรือกัมมัฎฐาน มีอยู่ 2 แบบคือ 1) สมถภาวนา การอบรมใจให้สงบขั้นสมาธิ และ2) วิปัสสนาภาวนา การทำใจให้รู้แจ้งเห็นจริงขั้นปัญญา ในการปฏิบัติธรรมในล้านนานั้น ในปัจจุบันมีการประยุกต์รูปแบบการปฏิบัติธรรมตามจารีตเดิม ใช้แบบผสมผสานกับรูปแบบใหม่ๆ